Chính sách tiền tệ là gì? Đặc điểm, vai trò phổ biến hiện nay

Chính sách tiền tệ là gì?

Khái niệm chính sách tiền tệ

Chính sách tiền tệ (hay chính sách lưu thông tiền tệ) là quá trình quản lý nguồn cung tiền của ngân hàng trung ương nhằm đạt các mục tiêu về tăng trưởng kinh tế. Chính sách tiền tệ là công cụ quan trọng và hữu hiệu của chính phủ để thúc đẩy nền kinh tế quốc gia.

Chính sách tiền tệ là gì?

Chính sách tiền tệ tiếng Anh là gì?

Chính sách tiền tệ tiếng Anh là Monetary Policy.

Ví dụ về chính sách tiền tệ

Trong thời kỳ kinh tế bị ảnh hưởng bởi COVID 19, FED giảm lãi suất xuống gần bằng 0, nới lỏng các quy định, khuyến khích các ngân hàng cho vay để kiểm soát và góp phần phục hồi nền kinh tế.

Phân loại chính sách tiền tệ

Tùy theo từng giai đoạn, Chính phủ sẽ áp dụng chính sách khác nhau tiền tệ khác nhau.

Chính sách tiền tệ mở rộng

Chính sách tiền tệ mở rộng (nới lỏng) là quá trình ngân hàng Trung ương tăng cung tiền cho nền kinh tế, lãi suất giảm xuống khiến tổng cầu tăng. Tùy tình hình kinh tế, có thể áp dụng 1 hoặc nhiều cách tăng cung tiền cùng một lúc: hạ lãi suất chiết khấu, hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc, mua vào trên thị trường chứng khoán,... Khi nới lỏng chính sách tiền tệ, thu nhập của người dân tăng lên, tỷ lệ thất nghiệp giảm.

Chính sách tiền tệ thắt chặt

Chính sách tiền tệ thắt chặt (thu hẹp) là quá trình Ngân hàng Trung ương làm giảm cung tiền trong nền kinh tế, lãi suất tăng lên, tổng cầu thu hẹp. Để giảm cung tiền có những cách như: tăng lãi suất chiết khấu, tăng dự trữ bắt buộc, kiểm soát khắt khe các hoạt động tín dụng, bán ra trên thị trường chứng khoán,...

Chính sách tiền tệ chia làm 2 loại.

Đặc điểm của chính sách tiền tệ

Chính sách tiền tệ có đặc điểm tương đối giống như thắt chặt tín dụng hoặc nới lỏng tín dụng. Khi nhận thấy kinh tế phát triển quá nhanh hoặc giá tăng quá nhanh, FED sẽ thắt chặt chính sách bằng cách bán các chứng khoán Chính phủ. Ngược lại, nếu kinh tế tăng trưởng không đủ nhanh hoặc có nguy cơ suy thoái, FED bơm các khoản dự trữ mới vào hệ thống ngân hàng bằng cách mua chứng khoán, mở rộng nguồn cung dự trữ ngân hàng.

Ngoài ra, FED cũng kiểm soát tín dụng. Mục tiêu của FED cùng chính sách tiền tệ là cân bằng tổng cầu và tổng cung trong nền kinh tế, giữ lạm phát và thất nghiệp ở mức kiểm soát.

Công cụ của chính sách tiền tệ

Tỷ giá hối đoái

Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tỷ giá hối đoái để điều chỉnh lượng cung tiền ngoại tệ của nền kinh tế. Tỷ giá hối đoái là tương quan sức mua giữa nội tệ và ngoại tệ, tác động tới trao đổi ngoại tệ, dự trữ ngoại tệ, xuất nhập khẩu,...

Ngân hàng Nhà nước giảm tỷ giá hối đoái để tăng cung tiền ngoại tệ bằng cách mua vào giấy tờ có giá của các Ngân hàng Thương mại bằng ngoại tệ. Ngược lại, Ngân hàng Nhà nước tăng tỷ giá hối đoái bằng cách bán giấy tờ có giá cho các Ngân hàng Thương mại và thu về ngoại tệ để giảm cung tiền ngoại tệ.

Tái cấp vốn

Ngân hàng Nhà nước tăng lượng tiền cung ứng cho nền kinh tế bằng cách cấp tín dụng cho các Ngân hàng thương mại thông qua việc mua bán giấy tờ có giá.

Hạn mức tín dụng

Khi Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh hạn mức tín dụng tăng, cung tiền tăng; ngược lại cung tiền giảm khi hạn mức tín dụng giảm.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là lượng tiền phải giữ lại so với lượng tiền gửi huy động, số tiền này phải gửi tại Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc sẽ khiến cung tiền giảm, ngược lại giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc sẽ giúp cung tiền tăng.

Chính sách tiền tệ có nhiều công cụ hữu ích.

Lãi suất chiết khấu

Khi khoản dự trữ tiền mặt không đủ, Ngân hàng thương mại sẽ vay Ngân hàng Nhà nước với lãi suất chiết khấu. Các Ngân hàng thương mại sẽ phải dè chừng và chủ động dự trữ nhiều hơn khi lãi suất chiết khấu tăng, từ đó cung tiền trong nền kinh tế giảm và ngược lại.

Nghiệp vụ thị trường mở

Nghiệp vụ thị trường mở là việc Ngân hàng Nhà nước mua hoặc bán chứng khoán trên thị trường mở. Nếu Ngân hàng Nhà nước mua chứng khoán, các Ngân hàng thương mại sẽ có thêm khoản tiền dự trữ, làm cho cung tiền trong nền kinh tế tăng. Nếu Ngân hàng Nhà nước bán chứng khoán, lượng cung tiền sẽ giảm.

Vai trò của chính sách tiền tệ đối với nền kinh tế

Tăng trưởng kinh tế

Chính sách tiền tệ điều chỉnh lượng cung tiền cho nền kinh tế, qua đó giúp tăng sản lượng chung, tăng GDP, tăng đầu tư, giúp tăng trưởng kinh tế. Đây là mục tiêu quan trọng nhất của chính sách tiền tệ. 

Ổn định giá cả thị trường

Chính sách tiền tệ giúp ổn định giá cả, tạo môi trường đầu tư ổn định, an toàn, thu hút thêm đầu tư.

>> Xem thêm: Top 11 kênh đầu tư tài chính online phổ biến nhất 2023

Chính sách tiền tệ có nhiều vai trò đối với kinh tế.

Kiểm soát lạm phát

Lạm phát gây khó khăn cho việc trao đổi hàng hóa và ảnh hưởng đến tình hình phát triển của kinh tế. Chính sách tiền tệ bình ổn giá cả và kiểm soát lạm phát.

Giảm tỷ lệ thất nghiệp

Việc tăng cung tiền, mở rộng quy mô nền kinh tế giúp các doanh nghiệp tăng cường sản xuất, từ đó tạo ra nhiều việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp.

Hạn chế của chính sách tiền tệ

Bên cạnh những vai trò tích cực, chính sách tiền tệ cũng tồn tại một vài hạn chế:

• Chính sách tiền tệ điều chỉnh mức cung tiền, điều chỉnh lãi suất, qua đó điều tiết đầu tư tư nhân. Khi đầu tư tư nhân không nhạy cảm với lãi suất thì hiệu lực của chính sách tiền tệ cũng giảm.
• Tăng cung tiền cho nền kinh tế sẽ dẫn đến lạm phát ở một tỷ lệ nhất định. Trong một vài trường hợp, tăng cung tiền quá nhiều sẽ dẫn đến lạm phát không kiểm soát.
• Khi thắt chặt chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát, Chính phủ có thể in thêm tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách, việc này lại gây tác động ngược chiều với việc thắt chặt chính sách tiền tệ.
• Mở rộng chính sách tiền tệ có thể khiến lãi suất xuống thấp, khiến cho các cá nhân không muốn gửi tiền vào ngân hàng, dẫn đến thiếu vốn ở các ngân hàng thương mại.

Chính sách tiền tệ cũng tồn tại nhiều hạn chế.

Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ

Chính sách ngoại hối

Chính sách tiền tệ chịu tác động bởi chính sách ngoại hối, bởi khả năng thay thế giữa những tài sản có giá trị trong nước và tài sản nước ngoài.

Tính cạnh tranh của thị trường tài chính

Nếu thị trường tài chính chỉ có một số ngân hàng lớn, chính sách tiền tệ sẽ chịu tác động nhất định từ những ngân hàng này.

Mức độ tài chính của cá nhân, doanh nghiệp

Tác động của chính sách tiền tệ sẽ phụ thuộc vào khả năng tiếp cận vốn của các cá nhân và doanh nghiệp. Các nước có tình hình tiêu dùng và đầu tư dựa trên tiết kiệm hoặc tái đầu tư từ lợi nhuận sẽ chịu tác động của chính sách tiền tệ lớn hơn những nước phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng.

>> Xem thêm: Nên mua vàng hay gửi tiết kiệm? Cách dùng tiền nhàn rỗi hiệu quả

Phân biệt chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ

Chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ có những khác biệt cơ bản sau:

Tác động của chính sách tiền tệ ở Việt Nam

Theo World Bank (2018), bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Theo tiêu chuẩn quốc tế, các hộ gia đình được chia thành năm tầng lớp kinh tế dựa trên mức tiêu dùng hàng ngày, bao gồm: người nghèo cùng cực, người nghèo vừa phải, người dễ bị tổn thương kinh tế, an toàn về kinh tế, và tầng lớp trung lưu toàn cầu.

Năm 2016 thu nhập bình quân đầu người của nhóm 1 ở Việt Nam là 791.000 đồng, nhóm 5 là 7,8 triệu đồng, khiến cho thu nhập của nhóm 5 gấp 9,8 lần nhóm 1, và tới năm 2019 gấp 10,2 lần. Tuy nhiên đến năm 2020, dưới tác động của Covid -19 và hiệu quả của các chính sách an sinh xã hội , thu nhập của các nhóm thu nhập thấp tăng nhanh hơn so với nhóm thu nhập cao nhất, dẫn đến sự chênh lệch thu nhập chỉ còn 8 lần.

>> Xem thêm: Các bước lập kế hoạch đầu tư giúp kiểm soát tài chính

Chính sách tiền tệ ở Việt Nam mang lại nhiều hiệu quả tích cực.

Những câu hỏi thường gặp về chính sách tiền tệ

Mục tiêu của chính sách tiền tệ là gì?

Mục tiêu quan trọng nhất của chính sách tiền tệ là tăng trưởng kinh tế, bên cạnh đó chính sách tiền tệ còn giúp kiểm soát lạm phát, giảm tỷ lệ thất nghiệp và ổn định giá cả thị trường.

Chính sách tiền tệ quốc gia là gì?

Chính sách tiền tệ quốc gia là các chính sách về tiền tệ ở cấp quốc gia, do cơ quan Nhà nước ban hành.

Chính sách tiền tệ nới lỏng là gì?

Chính sách tiền tệ nới lỏng là quá trình ngân hàng Trung ương tăng cung tiền cho nền kinh tế, làm giảm lãi suất khiến tổng cầu của nền kinh tế tăng.

Chính sách tiền tệ do ai trực tiếp điều hành?

Chính sách tiền tệ do Ngân hàng trung ương trực tiếp thực hiện.

Trên đây là thông tin cơ bản về đặc điểm, vai trò của chính sách tiền tệ. Hy vọng bài viết này có thể mang lại giá trị hữu ích cho bạn. Theo dõi Tikop để cập nhật các kiến thức tài chính mới nhất nhé!