Tiền tệ là gì? Bản chất, các hình thái và chức năng của tiền tệ

Tiền tệ là gì?

Khái niệm tiền tệ

Tiền tệ là phương tiện thanh toán, được sử dụng nhằm trao đổi hàng hoá, dịch vụ ở một khu vực, quốc gia hoặc nền kinh tế. Tiền tệ thường được phát hành bởi cơ quan Nhà nước (Ngân hàng Trung ương). Thực chất, bản thân tiền tệ không có giá trị, giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị nó đại diện, tùy vào nền kinh tế.

>>> Xem thêm: Quy luật giá trị là gì? Tác động đến nền kinh tế như thế nào?

Tiền tệ đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế của một quốc gia

Tiền tệ trong tiếng Anh là gì?

Tiền tệ trong tiếng Anh là Currency.

Lịch sử ra đời của tiền tệ

• Khi con người biết đúc tiền kim loại thì giá trị của tiền lúc này phụ thuộc vào giá trị vật liệu làm ra nó.

• Vào khoảng năm 3000 TCN, đồng tiền xu do người Lưỡng Hà xuất hiện, được sản xuất bằng đồng hoặc sắt (được gọi là Siglos hoặc Shekel).

• Năm 600 - 1455, tiền giấy/giấy bạc lần đầu tiên xuất hiện tại Trung Quốc, được lưu hành dưới thời nhà Tống. Trong thập niên 1690, tiền giấy trở nên phổ biến tại Mỹ sau khi Thuộc Địa Vịnh Massachusetts in ra. Sau đó, tiền sử dụng rộng rãi nhằm trao đổi, mua bán hàng hóa, mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ đều có rồng tiền riêng.

• Thế kỷ XXI, ngoài tiền xu, tiền giấy thì còn có các loại tiền điện tử, tiền mã hoá như: bitcoin, coupon, vàng, bạc,...

Chi tiết lịch sử ra đời của tiền tệ

Bản chất của tiền tệ

Bản chất của tiền tệ là loại hàng hóa đặc biệt, là vật ngang giá với những hàng hoá khác nhau. Tiền tệ được coi là vật trung gian môi giới nhằm trao đổi hàng hoá, giúp quá trình mua bán diễn ra thuận tiện hơn.

Nghĩa là giá trị sử dụng của tiền tệ là khả năng đáp ứng nhu cầu trao đổi hàng hoá của xã hội, nó chỉ tồn tại khi xã hội có nhu cầu. Đồng thời, tiền tệ cũng phụ thuộc vào quy định của xã hội. Giá trị của tiền sẽ thể hiện qua sức mua, khả năng trao đổi hàng hoá được nhiều hay ít.

>> Xem thêm Giao dịch trung gian là gì? Các hình thức giao dịch phổ biến

Bản chất của tiền tệ là loại hàng hóa đặc biệt

Các hình thái tiền tệ phổ biến

Hoá tệ

Hoá tệ là hình thái tiền tệ đầu tiên, được sử dụng khi nền kinh tế hàng hoá tiền tệ chưa phát triển. Hoá tệ là loại hàng hoá thông thường được sử dụng làm vật ngang giá chung, hiểu đơn giản thì hoá tệ là hàng hoá thông thường sử dụng làm tiền tệ.

Có hai loại hoá tệ, bao gồm:

• Hoá tệ không kim: Là hàng hoá thông thường không phải kim loại như vỏ ốc, da thú, gạo, hạt ca cao,... Hoá tệ không kim thường có phân chia, mau hư hỏng nên chỉ được công nhận trong từng khu vực, địa phương.

• Hoá tệ bằng kim: Là hàng hoá bằng kim loại, sử dụng một loại kim loại gì đó làm vật ngang giá, có thể sử dụng làm nguyên liệu đúc tiền như vàng, bạc, đồng,...

>>> Đọc ngay: Chính sách tài khóa là gì? Ảnh hưởng đến nền kinh tế như thế nào?

Chỉ tệ (tín tệ)

Chỉ tệ là hình thái tiền tệ mà giá trị nội tại của tiền không phù hợp với giá trị danh nghĩa. Nghĩa là chỉ tệ là loại tiền tệ mà bản thân nó không có giá trị, nhưng do sự tín nhiệm của con người nên nó được lưu thông. 

Có hai loại tín tệ, bao gồm:

• Tiền kim loại (Coin): Là tiền được làm từ các kim loại như chì, nhôm, kẽm,... được sử dụng làm tiền xu để giao dịch hàng hoá. Chỉ tệ kim loại được in mệnh giá là do con người định đoạt cho nó.

• Tiền giấy (Paper): Là tiền được làm bằng giấy do Ngân hàng trung ương của các quốc gia phát hành. Tiền giấy bao gồm tiền giấy khả hoán và tiền giấy bất khả hoán.

Chỉ tệ (tín tệ) là một hình thái của tiền tệ

Bút tệ

Bút tệ là hình thái tiền tệ vô hình được tạo lập qua các bút toán, còn được gọi là tiền tệ ngân hàng hoặc tiền tài khoản. Bút tệ tồn tại trên sổ sách kế toán ngân hàng, thực chất là tiền gửi của khách hàng thể hiện ở số dư khả dụng trên tài khoản tiền gửi thanh toán nên còn có tên gọi là tiền trương mục hay tiền gửi giao dịch.

Phương tiện tiền điện tử

Tiền điện tử là loại tiền tệ sử dụng qua hệ thống thanh toán tự động, thường tồn tại dưới dạng thẻ như Visa card, credit card, payment card. Ngày nay thế giới lưu hành các dấu hiệu giá trị, mà các dấu hiệu giá trị không có giá trị nội tại, nên không thực hiện được đầy đủ năm chức năng của tiền tệ mà chỉ thực hiện được các chức năng như:

• Chức năng phương tiện biểu hiện giá cả hàng hoá.

• Chức năng phương tiện trao đổi

• Chức năng phương tiện dự trữ giá trị. 

Tiền điện tử là loại tiền tệ sử dụng qua hệ thống thanh toán tự động

Các chức năng của tiền tệ

Tìm hiểu tiền tệ có mấy chức năng, các chức năng chính của tiền tệ ngay dưới đây:

Thước đo giá trị

Tiền tệ là công cụ, thước đo giá trị sản phẩm, dịch vụ. Mỗi hàng hóa sẽ được định lượng giá trị bằng tiền tệ, sản phẩm có giá trị càng cao thì số tiền sử dụng để trao đổi càng lớn. Giá trị hàng hoá khi được ước lượng bằng tiền tệ là giá cả. Giá cả chịu ảnh hưởng từ các yếu tố như giá trị hàng hoá, cung cầu thị trường, giá trị tiền tệ.

Phương tiện thanh toán

Thông thường, khi trao đổi hàng hoá phát triển đến mức nhất định sẽ nảy sinh tình trạng công nợ - nợ lại và trả vào dịp khác. Lúc này, người bán thành chủ nợ, người mua là con nợ. Nếu việc thanh toán không được hoàn tất đúng thời hạn, có thể gây ra khủng hoảng kinh tế. 

Có thể thấy tiền là phương tiện thanh toán phổ biến nhất, có thể dùng tiền mặt, chuyển khoản, thẻ tín dụng hoặc séc để thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ.

>>> Xem thêm: Khủng hoảng kinh tế là gì? Ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế

Chức năng của tiền tệ là phương tiện thanh toán

Dùng để trao đổi hàng hoá

Tiền tệ là trung gian sử dụng để trao đổi, lưu thông hàng hoá, dịch vụ. Nghĩa là để trao đổi hàng hoá thì cần có công cụ định lượng giá trị đó, công cụ này chính là tiền tệ. Giá trị sử dụng của tiền tệ là khả năng đáp ứng nhu cầu trao đổi hàng hoá của xã hội, nó chỉ tồn tại khi xã hội có nhu cầu. 

Chức năng tích lũy, cất trữ

Một chức năng nữa của tiền tệ là tích luỹ, cất trữ, lúc này tiền được rút khỏi việc lưu thông. Lượng tiền tích trữ càng lớn thì của cải trong xã hội càng lớn. Tuy nhiên, để thực hiện được chức năng này thì tiền phải có đủ giá trị. Nghĩa là tiền trong lưu thông sẽ thích ứng với nhu cầu tiền cần thiết trong lưu thông.

Nếu sản xuất tăng, hàng hoá nhiều thì tiền cất trữ sẽ được đưa vào lưu thông. Ngược lại, nếu sản xuất giảm, lượng hàng giá ít thì một phần tiền sẽ rút khỏi lưu thông và chuyển sang cất trữ.

Một chức năng nữa của tiền tệ là tích luỹ, cất trữ, lúc này tiền được rút khỏi việc lưu thông

Chức năng tiền tệ Thế giới

Ngoài ra, tiền tệ còn thực hiện chức năng tiền tệ thế giới khi  tiền tệ thực hiện bốn chức năng thước đo giá trị, phương tiện trao đổi, phương tiện thanh toán, phương tiện tích lũy ở phạm vi ngoài quốc gia. Nghĩa là đồng tiền của một quốc gia thực hiện chức năng tiền tệ thế giới khi tiền của quốc gia đó được nhiều nước trên thế giới sử dụng như chính đồng tiền của họ.

Phân loại chính sách tiền tệ hiện nay

Dưới đây là phân loại chính sách tiền tệ hiện nay để bạn tham khảo:

Chính sách tiền tệ mở rộng

Chính sách tiền tệ mở rộng là hình thức mở rộng mức cung tiền nhằm giảm lãi suất, tăng tổng cầu, thường áp dụng khi suy thoái kinh tế. Được thực hiện bằng cách mua các giấy tờ giá trị trên thị trường chứng khoán, hạ thấp mức tỷ lệ dự trữ bắt buộc hoặc hạ thấp mức lãi suất chiết khấu trên thị trường.

Xem thêm về so sánh lãi suất tiết kiệm

Chính sách tiền tệ thu hẹp

Chính sách tiền tệ thu hẹp là hình thức giảm cung tiền, tăng lãi suất ngân hàng nhằm giảm mức giá chung, thường áp dụng đối với nền kinh tế đang gia tăng lạm phát. Được thực hiện bằng cách bán các giấy tờ giá trị trên thị trường chứng khoán, tăng mức dự trữ bắt buộc hoặc tăng mức lãi suất chiết khấu.

>>> Xem thêm: Giảm phát là gì? Hướng dẫn cách tính chỉ số giảm phát đầy đủ

Chính sách tiền tệ thu hẹp áp dụng khi nền kinh tế tăng lạm phát

Một số câu hỏi thường gặp

Tại sao nói tiền tệ là hàng hóa đặc biệt?

Tiền tệ là hàng hoá đặc biệt vì nó chỉ xuất hiện khi sản xuất phát triển, là kết quả của quá trình phát triển lâu dài của các hình thái giá trị.

Tiền tệ là gì trong kinh tế chính trị?

Trong kinh tế chính trị, tiền tệ là phương tiện thanh toán, được sử dụng với mục đích trao đổi hàng hóa, dịch vụ của một khu vực, quốc gia hay một nền kinh tế.

Đâu là chức năng của tiền tệ?

Tiền tệ có chức năng thước đo giá trị, phương tiện trao đổi, phương tiện thanh toán, phương tiện tích lũy và chức năng tiền tệ thế giới.

Phía trên là toàn bộ về tiền tệ để bạn tham khảo, hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu hơn về khái niệm này. Ngoài ra, đừng quên truy cập Tikop.vn để cập nhật kiến thức tài chính mới nhất mỗi ngày nhé!