Bản vị vàng là gì? Tại sao chế độ bản vị vàng sụp đổ?

Bản vị vàng là gì?

Chế độ bản vị vàng là gì?

Bản vị vàng là một khái niệm được sử dụng trong kinh tế để chỉ một hệ thống tiền tệ mà trong đó, giá trị của đồng tiền được tính dựa trên một lượng vàng nhất định. Theo bản vị vàng, chính phủ cam kết đổi đồng tiền của mình thành vàng với một tỷ giá cố định. 

Ngoài ra, chế độ bản vị vàng còn được gọi với các tên như: Chế độ bản vị tiền vàng, kim bản vị.

Bản vị vàng còn được gọi là bản vị tiền vàng, kim bản vị.

Ví dụ bản vị vàng

Giả sử Việt Nam có 2 tấn vàng và được in 2 tỷ VNĐ tiền mặt. Nếu Việt Nam muốn in 3 tỷ tiền mặt thì phải có trữ lượng vàng là 3 tấn vàng.

Bản vị vàng tiếng Anh là gì?

Trong tiếng Anh, bản vị vàng được viết là Gold Standard.

Bản vị vàng tiếng Anh Gold Standard

>>> Xem ngay: Nên mua vàng hay gửi tiết kiệm? Cách dùng tiền nhàn rỗi hiệu quả

Lịch sử hình thành bản vị vàng

Lịch sử hình thành và sự sụp đổ của bản vị vàng là một quá trình kéo dài từ thế kỷ 19 đến thế kỷ 20, trong đó các nước trên thế giới từ bỏ việc sử dụng vàng làm tiêu chuẩn cho tiền tệ của họ. Các sự kiện quan trọng trong quá trình này bao gồm:

• Năm 1821: Tại Châu Âu, Vương quốc Anh là đất nước đầu tiên sử dụng chế độ bản vị vàng và lan dần ra khắp châu lục này.

• Năm 1834: Mỹ áp dụng chế độ bản vị vàng.

• Năm 1871, Đức chuyển sang tiêu chuẩn vàng, tạo ra một áp lực cạnh tranh cho các nước khác theo sau.

• Năm 1914 - 1944: Chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ 2 bùng nổ, buộc các nước châu Âu phải ngừng chuyển đổi tiền giấy thành vàng để tài trợ cho chiến tranh.

• Năm 1944: Hội nghị Bretton Woods thiết lập một hệ thống tiền tệ mới, trong đó đô la Mỹ được liên kết với vàng và các ngoại tệ khác được liên kết với đô la Mỹ. Tức là đồng tiền trên thế giới được bảo trợ bởi đồng đô la và đồng đô la được bảo trợ bởi vàng.

• 1944 - 1971: Mỹ in rất nhiều tiền mặt và không thiết lập tỷ lệ vàng dự trữ. Điều này khiến các nước khu vực Châu Âu lo lắng và bán đô la để mua lại vàng. Hệ quả là Mỹ phải đổi 50% vàng, tiền hiện có để đổi sang vàng.

• Năm 1971: Tổng thống Mỹ Richard Nixon tuyên bố ngừng chuyển đổi đô la Mỹ thành vàng, chấm dứt hệ thống Bretton Woods và bản vị vàng trên thế giới.

• Năm 1973: Chế độ bản vị vàng chính thức sụp đổ trên toàn thế giới.

Lịch sử hình thành bản vị vàng

>>> Đọc ngay: Vàng nào đắt nhất Việt Nam và trên thế giới? Nên tích trữ không?

Đặc điểm và phân loại chế độ bản vị vàng trong quá khứ

Đặc điểm

Chế độ bản vị vàng có những đặc điểm nổi bật như:

• Giá trị của tiền giấy được bảo đảm bởi giá trị của vàng.

• Từng quốc gia có quy định về việc quy đổi giá của đồng nội tệ thành vàng.

• Tự do trao đổi, mua bán vàng giữa các quốc gia với nhau.

• Lạm phát vẫn xảy ra trong chế độ bản vị vàng nếu giá tăng nhanh vượt lượng vàng hiện có.

• Ngân hàng phát hành tiền xu sẽ được hỗ trợ bằng vàng.

• Không hạn chế hay giới hạn lượng vàng được mua.

>>> Xem ngay: Lạm phát là gì? Tại sao ta cần quan tâm?

Phân loại

Trong quá trình phát triển, hệ thống bản vị vàng được chia làm 3 hình thức của 3 chế độ khác nhau. Cụ thể như sau:

• Bản vị tiền tệ vàng

• Bản vị vàng thỏi

• Bản vị hối đoái vàng.

>>> Đọc thêm: Tỷ giá hối đoái là gì? Cách tính tỷ giá hối đoái đầy đủ nhất

Phân loại bảng vị vàng

Cách chế độ bản vị vàng hoạt động

Chế độ bản vị vàng giúp xác lập mọi loại tiền tệ và phải được quy đổi theo một đơn vị tiền tệ. 

Giả sử: 1 ounce vàng = 20 đô la Mỹ = 10 bảng Anh  

Từ quy ước này, các quốc gia có thể dễ dàng xác định được tỷ giá hối đoái của đồng tiền như sau: 2 đô la Mỹ = 1 bảng Anh.

>>> Đọc ngay: Tỷ giá hối đoái là gì? Cách tính tỷ giá hối đoái đầy đủ nhất

Ưu điểm và nhược điểm của chế độ bản vị vàng

Ưu điểm

• Hạn chế lạm phát: Khi giá trị của tiền tệ được quy định bởi vàng, chính phủ sẽ bị hạn chế quyền in thêm tiền, do đó giảm nguy cơ lạm phát. 

• Được sử dụng phổ biến trên thế giới: Từ thế kỷ 19 - 20, bản vị vàng từng là hệ thống tiền tệ chung của nhiều quốc gia trên thế giới. Điều này tạo sự thuận lợi cho việc giao dịch quốc tế, trao đổi hàng hóa và duy trì sự ổn định của tỷ giá hối đoái.

• Giá cả không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi biến động thị trường: Giá trị hàng hoá xuất nhập khẩu không bị dao động theo sự thay đổi của cung cầu tiền tệ, hoặc các yếu tố kinh tế, chính trị - xã hội khác nhờ tỷ giá hối đoái cố định.

Chế độ bản vị vàng giúp hạn chế lạm phát

>>> Tìm hiểu ngay: Cung cầu là gì? Các yếu tố ảnh hưởng tới tác dụng của quy luật cung cầu

Nhược điểm

• Nguồn vàng có hạn: Vàng là tài nguyên hữu hạn, khi nhu cầu vàng tăng cao lớn hơn cung vàng sẽ khiến giá vàng tăng nhanh chóng. 

• Mất cân bằng giữa các quốc gia: Khả năng và tài nguyên khai thác vàng mỗi quốc gia khác nhau dẫn đến sự chênh lệch. Những quốc gia có nhiều vàng sẽ có lợi thế hơn và gây ra sự chênh lệch về thương mại, tài chính. 

• Không thể chống lại sự suy thoái kinh tế: Lúc này, các ngân hàng trung ương không thể tăng cung tiền để kích thích nền kinh tế, mà phải tuân theo quy luật của vàng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng suy thoái kéo dài.

Tại sao chế độ bản vị vàng sụp đổ?

Chế độ bản vị vàng được thiết lập sau Thế chiến I để ổn định thị trường tiền tệ và thúc đẩy thương mại quốc tế. Tuy nhiên, chế độ này đã sụp đổ vào những năm 1930 do nhiều nguyên nhân:

• Các quốc gia nhận ra việc ràng buộc vàng với tiền tệ là không cần thiết vì điều này gây hại cho sự phát triển của nền kinh tế thế giới.

• Bản vị vàng hối đoái gây tình trạng lạm phát, thất nghiệp tràn lan tại nhiều quốc gia trên thế giới.

• Sự phát triển của các hệ thống tài chính quốc nội khiến các quốc gia ít phụ thuộc vào vàng và có thể sử dụng các công cụ khác để điều tiết nền kinh tế.

Những yếu tố trên đã dẫn đến sự mất niềm tin vào chế độ bản vị vàng và dẫn tới sự rời bỏ của nhiều quốc gia khi mà vào năm 1930, cuộc đại suy thoái lên đỉnh điểm. Năm 1971, khi Hoa Kỳ ngừng chuyển đổi đô la thành vàng. Và tới năm 1973 chế độ bản vị vàng chính thức sụp đổ.

Chế độ bản vị vàng sụp đổi từ năm 1971

>>> Đọc thêm: Sàn giao dịch vàng là gì? Các sàn giao dịch vàng hợp pháp

Câu hỏi thường gặp

Bản vị vàng ra đời khi nào?

Bản vị vàng ra đời vào cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19.

Chế độ bản vị vàng kết thúc khi nào?

Chế độ bản vị vàng kéo dài tới năm 1971 và hoàn toàn chấm dứt năm 1973.

Đạo luật bản vị vàng là gì?

Năm 1900, tại Hoa Kỳ đã ban hành đạo luật đặt vàng trở thành bản vị để đảm bảo cho tiền giấy. Đạo luật này ấn định giá đồng USD tại mức 8/10 gren vàng 90 (vàng có độ tinh khiết là 90%).

Chế độ bản vị vàng hối đoái là gì?

Chế độ bản vị vàng hối đoái là chế độ quy định tiền giấy không được trực tiếp chuyển đổi thành vàng.

Như vậy, bài viết đã giúp bạn tìm hiểu những thông tin liên quan tới bản vị vàng là gì. Để biết thêm những kiến thức tài chính khác, bạn đọc có thể tham khảo tại website của Tikop.