Hợp đồng quyền chọn là gì? Đặc điểm và phân biệt với hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng quyền chọn là gì?

Khái niệm hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn là một hợp đồng tài chính phái sinh, cho phép người nắm giữ nó có có QUYỀN (nhưng không có NGHĨA VỤ) mua hoặc bán một tài sản tài chính hoặc hàng hóa trong tương lai với mức giá đã được định trước.

Hợp đồng quyền chọn là một hợp đồng tài chính phái sinh

Hợp đồng quyền chọn tiếng Anh là gì?

Hợp đồng quyền chọn tên tiếng Anh được gọi là Option Contract.

Ví dụ về hợp đồng quyền chọn

Bạn đầu tư 100 triệu vào một cổ phiếu trị giá 100.000 VND để mua 1.000 cổ phiếu đó. Nếu giá cổ phiếu tăng lên 130.000 VND trong vòng 3 tháng, bạn lãi được 30 triệu VND. Trong trường hợp bạn mua một hợp đồng quyền chọn để được quyền mua cổ phiếu trên với giá 100.000 VND trong ba tháng. Sau 3 tháng, nếu giá cổ phiếu tăng lên 130.000 VND bạn thực hiện quyền chọn mua 50.000 cổ phiếu với giá 100.000 VND và bán lại chúng trên thị trường với giá 130.000 VND, bạn sẽ lãi 1 tỷ VND.

Các thuật ngữ phổ biến khi giao dịch hợp đồng quyền chọn

• Người mua quyền: Người bỏ ra chi phí để giữ quyền chọn và có quyền yêu cầu người bán có nghĩa vụ thực hiện quyền chọn theo ý mình. 
• Người bán quyền: Người nhận chi phí mua quyền của người mua quyền, do đó, có nghĩa vụ phải thực hiện quyền chọn theo yêu cầu của người mua quyền. 
• Tài sản cơ sở: Tài sản mà dựa vào đó quyền chọn được giao dịch. Giá cả trên thị trường của tài sản cơ sở là căn cứ để xác định giá trị của quyền chọn. Tài sản cơ sở có thể là hàng hoá như cà phê, dầu hỏa, vàng hay chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu hoặc ngoại tệ như EUR, CHF, CAD,…
• Tỷ giá thực hiện: Tỷ giá sẽ được áp dụng nếu người mua quyền yêu cầu thực hiện quyền chọn. 
• Trị giá hợp đồng quyền chọn: Trị giá theo từng loại ngoại tệ và thị trường giao dịch. 
• Thời hạn của quyền chọn: Thời hạn hiệu lực của quyền chọn. 
• Phí mua quyền: Chi phí mà người mua quyền phải trả cho người bán quyền để được nắm giữ hay sở hữu quyền chọn.
• Loại quyền chọn: Loại quyền mà người mua nắm giữ. Loại quyền chọn nào cho phép người mua có quyền được mua một loại tài sản cơ sở ở mức giá xác định trước trong thời hạn nhất định gọi là quyền chọn mua. Ngược lại, loại quyền chọn nào cho phép người mua có quyền được bán gọi là quyền chọn bán. 
• Kiểu quyền chọn: Giao dịch do hai bên thỏa thuận cho phép người mua quyền được lựa chọn thời điểm thực hiện quyền. 

Các thuật ngữ hợp đồng quyền chọn phổ biến

Các yếu tố cấu tạo nên hợp đồng quyền chọn

• Kích cỡ lệnh: Số lượng hợp đồng giao dịch.
• Tài sản cơ sở: Bất kỳ một loại hàng hóa nào ví dụ tài sản, trái phiếu, cổ phiếu, tiền tệ, chỉ số, lãi suất…
• Ngày đáo hạn: Thời điểm được thỏa thuận trong hợp đồng.
• Kỳ hạn quyền chọn: Thời gian từ ngày ký hợp đồng đến ngày đáo hạn.
• Giá quyền chọn/phí quyền chọn: Phí quyền chọn khi tham gia đầu tư.
• Giá thực thi: Là giá của tài sản cơ sở trong hợp đồng.

Các yếu tố cấu tạo nên hợp đồng quyền chọn

Các loại hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn mua

Người mua quyền chọn mua dự đoán về việc tăng giá của tài sản cơ sở và có quyền bán tài sản đó với mức giá đã được định trong hợp đồng. Trong giao dịch quyền chọn, khi một hợp đồng hoặc nhiều hợp đồng được mua từ người bán, một vị thế mới được mở ra. Trong quá trình giao dịch, người bán sẽ nhận được một khoản phí quyền chọn (Option Premium) như một phần của trách nhiệm thực hiện việc chuyển nhượng tài sản cơ sở với mức giá thực tế.

Hợp đồng quyền chọn bán

Người mua quyền chọn bán dự đoán về sự giảm giá của tài sản cơ sở và có quyền bán tài sản đó với mức giá đã được định trong hợp đồng. Trong trường hợp giá tài sản cơ sở giảm xuống dưới giá thực hiện trước hoặc khi hợp đồng hết hạn, người mua có thể chuyển nhượng tài sản cơ sở cho người bán với giá thực hiện hoặc bán hợp đồng.

So sánh hợp đồng quyền chọn mua và hợp đồng quyền chọn bán

Hợp đồng quyền chọn có 2 loại mua và bán

Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn

• Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn có thể là bất kỳ loại hàng hóa nào. Trong giao dịch này, không cần chuẩn hóa tài sản cơ sở theo khối lượng, số lượng, giá trị hoặc các điều khoản khác.
• Hợp đồng quyền chọn được giao dịch trên thị trường OTC.
• Thanh toán tài sản và trao đổi thường không xảy ra ngay sau khi hợp đồng được ký kết. Thời điểm và cách thực hiện hoạt động phụ thuộc vào loại quyền chọn và có thể xảy ra sau khi hợp đồng đáo hạn.
• Trong giao dịch này, không yêu cầu các bên tham gia ký quỹ, mà thay vào đó phải trả chi phí quyền chọn. Người mua quyền chọn có nghĩa vụ trả cho người bán một khoản phí cố định.
• Vào thời điểm đáo hạn, người mua có thể quyết định liệu họ sẽ thực hiện quyền mua hoặc bán, hoặc có thể không thực hiện. Trong trường hợp người mua thực hiện quyền, người bán có nghĩa vụ thực hiện theo điều khoản hợp đồng đã thỏa thuận. Điều này có nghĩa là tài sản sẽ được mua hoặc bán theo mức giá đã được định.
• Nếu giao dịch gây lỗ, người mua chỉ mất khoản phí đã trả, không bị thiệt hại ngoài số tiền đó.
• Bên cạnh đó, các bên tham gia có thể đóng vị thế của mình bằng cách tham gia vào các hợp đồng quyền chọn khác nhau, nhưng với vị thế trước đó. Nói một cách đơn giản, nếu bạn đang sở hữu quyền chọn mua, bạn có thể đóng vị thế bằng cách bán quyền chọn mua với cùng mức giá thực hiện, cùng tài sản cơ sở và cùng ngày đáo hạn.
• Phí thực hiện quyền chọn được ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Nhà đầu tư có thể giả định mức phí thực hiện quyền chọn dựa trên ít nhất 4 yếu tố: giá thực hiện, giá tài sản cơ sở, biến động của thị trường tương ứng và thời gian còn lại cho đến ngày đáo hạn. Mỗi yếu tố này có tác động khác nhau đến phí thực hiện quyền mua và bán.

>> Xem thêm: Tài khoản ký quỹ là gì? Quy định và thủ tục mở tài khoản ký quỹ

Cách thức hoạt động quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn mua

Khi tham gia vào hợp đồng quyền chọn, bên giữ vị thế mua sẽ phải trả cho bên bán một khoản phí, được gọi là tiền cược. Nếu giá tài sản cơ sở tăng, người mua sẽ có lợi và có thể thực hiện vị thế mua của mình, trong khi người bán sẽ thực hiện nghĩa vụ bán theo thỏa thuận.

Trong trường hợp giá tài sản cơ sở giảm, người mua có quyền không thực hiện vị thế mua nếu cảm thấy không có lợi.

Hợp đồng quyền chọn bán

Nếu nhà đầu tư tham gia với tư cách người có quyền chọn bán, họ sẽ phải trả một khoản phí để sở hữu quyền chọn đó. Trong trường hợp giá của tài sản cơ sở giảm xuống dưới mức giá được quy định trong hợp đồng, nhà đầu tư sẽ được lợi và có quyền thực hiện quyền chọn bán. Trong trường hợp này, phía bán quyền chọn bán sẽ phải tuân thủ theo điều khoản của hợp đồng.

Do đó, dựa trên dự đoán về sự tăng hoặc giảm giá của tài sản trong tương lai, nhà đầu tư sẽ chọn mua Call Option hoặc Put Option.

Khi tham gia vào hợp đồng quyền chọn, nhà đầu tư sẽ phải trả cho bên bán một khoản phí

Ưu điểm, nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

Ưu điểm

• Hợp đồng quyền chọn được sử dụng bởi các nhà đầu tư để giảm rủi ro trong thị trường cho các vị thế hiện có.
• Hợp đồng quyền chọn cho phép nhà đầu tư dễ dàng tham gia vào việc đầu cơ các tài sản cơ sở.
• Nó giúp giảm thiểu rủi ro khi đầu cơ trên một tài sản cụ thể.
• Dù thị trường tăng, giảm hoặc không thay đổi, vẫn có khả năng thu lợi nhuận.

Nhược điểm

• Nhà đầu tư phải trả phí để sở hữu quyền chọn.
• Người bán chịu rủi ro lỗ nếu giá thị trường cao hơn giá được xác định trong hợp đồng.
• Chiến lược giao dịch của hợp đồng quyền chọn phức tạp hơn so với các sản phẩm phái sinh khác.
• Hợp đồng quyền chọn có mức độ thanh khoản thấp, điều này làm cho nó chưa thực sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.
• Phí quyền chọn có tính biến động và thường giảm khi ngày đáo hạn của hợp đồng đến gần.

ợp đồng quyền chọn được sử dụng bởi các nhà đầu tư để giảm rủi ro

Cách giao dịch hợp đồng quyền chọn

Thị trường tập trung

Thị trường tập trung là một môi trường có mức độ minh bạch cao, thông tin về giá cả và dữ liệu rõ ràng thường được cung cấp vào cuối ngày. Hợp đồng quyền chọn cung cấp các quy định cụ thể về quy mô, số lượng và chất lượng hàng hóa. Việc giao dịch trên thị trường tập trung làm cho hợp đồng quyền chọn có tính thanh khoản cao hơn, vì nó dễ dàng được chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư.

Thị trường phi tập trung

Hợp đồng quyền chọn trên thị trường phi tập trung không có sự can thiệp từ bên trung gian, chỉ có sự tương tác giữa bên mua và bên bán. Hợp đồng quyền chọn trên thị trường phi tập trung có tính linh hoạt cao, không có thông tin được niêm yết trên sàn giao dịch. Do đó, khả năng thanh khoản ở đây thường thấp. Số lượng giao dịch trên thị trường này cũng thấp, chỉ chiếm khoảng 2% tổng khối lượng giao dịch trên toàn cầu.

>> Xem thêm: Cơ chế thị trường là gì? Ưu điểm, nhược điểm, ví dụ chi tiết

Cách giao dịch hợp đồng quyền chọn ở thị trường tập trung và thị trường phi tập trung

Phân biệt hợp đồng quyền chọn với hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai

So sánh hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn

Giống nhau

• Đối tượng của hợp đồng là danh mục hàng hoá được giao dịch tại Sở Giao dịch hàng hoá, theo quy định của Bộ trưởng Bộ Thương mại.
• Để tham gia hoạt động tại Sở Giao dịch hàng hoá, phải đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.
• Chỉ được phép thực hiện các hoạt động môi giới mua bán hàng hoá thông qua Sở Giao dịch hàng hoá và không được phép là một bên trong hợp đồng mua bán hàng hoá tại Sở Giao dịch hàng hoá.

Khác nhau

Phân biệt hợp đồng quyền chọn với hợp đồng kỳ hạn

So sánh hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai

Giống nhau

• Đều là sản phẩm của chứng khoán phái sinh.
• Tài sản cơ sở của cả hai loại đều có cổ phiếu, chứng chỉ quỹ…
• Nhà đầu tư phải trả phí để mua hợp đồng.
• Có 2 phương thức thanh toán là tiền mặt hoặc chuyển giao tài sản cơ sở.
• Thời gian đáo hạn trong tương lai được xác định cụ thể trong hợp đồng.
• Hình thức chuyển giao tài sản sẽ được các nhà đầu tư thỏa thuận và thực hiện với nhau.
• Cả hai loại này đều được trung tâm bù trừ đảm bảo thanh toán nhằm giảm thiểu rủi ro trong thanh toán.

Khác nhau

Hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai đều là sản phẩm của chứng khoán phái sinh.

Lưu ý quan trọng khi thực hiện hợp đồng quyền chọn

• Nhà đầu tư cần tiến hành phân tích thị trường một cách kỹ lưỡng và đánh giá tiềm năng tăng trưởng và biến động giá của tài sản một cách chính xác. 
• Nhà đầu tư cần tỉnh táo để bỏ quyền chọn kịp thời khi giá tài sản không theo đúng dự đoán ban đầu. Điều này giúp giảm thiểu lỗ chỉ trong một khoản nhỏ.
• Nhà đầu tư cần nhận thức rằng hợp đồng quyền chọn có thể bị đầu cơ ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Vì vậy, cần thực hiện phân tích kỹ thuật chính xác và đánh giá giá chứng khoán để linh hoạt chọn quyền chọn phù hợp.
• Nhà đầu tư có thể lựa chọn sở hữu cả quyền chọn mua và quyền chọn bán. Đây là một chiến lược giúp bảo vệ đầu tư chứng khoán và tối đa hóa lợi nhuận trong trường hợp không chắc chắn về xu hướng biến động giá.
• Trong trường hợp mua quyền chọn mua và giá cổ phiếu cao hơn giá thực hiện, nhà đầu tư nên xem xét bán cổ phiếu để thu lợi nhuận. Tránh tâm lý chờ đợi giá cổ phiếu tăng cao hơn, vì có nguy cơ thị trường bị đầu cơ.
• Trong trường hợp mua quyền chọn bán và giá cổ phiếu hiện tại thấp hơn giá thực hiện, người sở hữu quyền chọn có thể đồng ý bán cổ phiếu với giá cao hơn giá thực hiện để thu lợi nhuận. Lợi nhuận này sẽ là sự chênh lệch giữa giá cổ phiếu hiện tại và giá thực hiện, cộng với phí quyền chọn.

Nhà đầu tư cần tiến hành phân tích thị trường một cách kỹ lưỡng

Những câu hỏi thường gặp về hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn giao dịch trên thị trường nào?

Hợp đồng quyền chọn giao dịch trên thị trường phi tập trung

Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn là gì?

Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn là tài sản bất kỳ.

Hợp đồng quyền chọn có được niêm yết trên sàn chứng khoán không?

Hợp đồng quyền chọn không được niêm yết, chỉ được giao dịch trên thị trường OTC.

Trên đây là một số thông tin về đặc điểm của hợp đồng quyền chọn trong lĩnh vực tài chính. Cùng đón đọc những bài viết về kiến thức tài chính khác của Tikop trong những lần sau nhé!