Thương phiếu là gì? Phân loại và quy định phát hành thương phiếu

Thương phiếu là gì?

Khái niệm thương phiếu

Khái niệm thương phiếu được dùng để chỉ các loại hối phiếu thương mại khác nhau. Thương phiếu là những giấy nhận nợ để vay vốn ngắn hạn từ thị trường tài chính do các công ty có uy tín phát hành. Khái niệm thương phiếu được dùng để chỉ các loại hối phiếu thương mại khác nhau.

Khi giao dịch, thương phiếu sẽ được bán với giá thấp hơn mệnh giá, tức là được phát hành theo hình thức chiết khấu. Người mua thương phiếu thu vào một khoản bằng mức chênh lệch giữa giá mua vào và mệnh giá của thương phiếu.

Khái niệm thương phiếu

Thương phiếu tiếng Anh là gì?

Thương phiếu tiếng Anh là Commercial Paper.

Ví dụ về thương phiếu

Lấy ví dụ một loại thương phiếu là hối phiếu thương mại. Hối phiếu thương mại là một tờ mệnh lệnh trả tiền vô điều kiện do một người ký phát cho một người khác. Người nhận hối phiếu thương mại phải trả tiền theo người nhận được viết trong hối phiếu thương mại.

Phân loại thương phiếu

Dựa trên cơ sở người lập

Lệnh phiếu

Lệnh phiếu là chứng chỉ có giá do người phát hành lập, cam kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời gian nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.

Hối phiếu

Hối phiếu là chứng chỉ có giá do người ký phát lập, yêu cầu người bị ký phát thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời gian nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.

Dựa trên phương thức chuyển nhượng

Dựa trên phương thức chuyển nhượng, thương phiếu được chia thành 3 loại:

• Thương phiếu vô danh không ghi rõ tên người thụ hưởng.
• Thương phiếu đích danh có ghi tên người thụ hưởng.
• Thương phiếu ký danh ghi rõ tên người thụ hưởng và có quyền chuyển nhượng.

Phân loại thương phiếu

Đặc điểm của thương phiếu

Thương phiếu hình thành từ giao dịch cơ sở

Giao dịch cơ sở của thương phiếu là giao dịch hợp đồng thương mại quy định rõ nghĩa vụ và quyền lợi của hai bên mua và bán:

• Người bán có nghĩa vụ giao hàng và có quyền lợi nhận tiền thanh toán từ người mua.
• Người mua có nghĩa vụ thanh toán và có quyền lợi nhận hàng từ người bán. 

Đối với hối phiếu, người bán sẽ giao hàng trước, sau đó ký phát hối phiếu đòi tiền người mua. Đối với lệnh phiếu, người mua sẽ ký phát lệnh phiếu cam kết trả tiền cho người bán trước, sau khi nhận được lệnh phiếu người bán mới giao hàng. Như vậy, thương phiếu chỉ được hình thành sau khi có giao dịch cơ sở.

Thương phiếu có tính trừu tượng

Trên thương phiếu chỉ cần ghi số tiền phải trả và các nội dung liên quan, không cần thể hiện nguyên nhân sinh ra việc lập thương phiếu. Ngoài ra, giá trị pháp lý của thương phiếu cũng không bị ràng buộc bởi các nguyên nhân sinh ra nghĩa vụ trả tiền của thương phiếu.

Tính trừu tượng của thương phiếu

Thương phiếu là trái vụ một bên

Cả hai loại thương phiếu đều thể hiện đặc điểm trái vụ một bên. Hối phiếu là thương phiếu do người ký phát lập để ra lệnh cho người bị ký phát thực hiện nghĩa vụ dân sự (trả tiền), còn lệnh phiếu là thương phiếu do người phát hành lập để cam kết với người thụ hưởng sẽ thực hiện nghĩa vụ dân sự (trả tiền).

Do đó, việc thực hiện nghĩa vụ dân sự phụ thuộc vào sự chấp nhận của người bị ký phát đối với hối phiếu và khả năng thực hiện nghĩa vụ dân sự của người phát hành đối với lệnh phiếu.

Tính trái vụ một bên của thương phiếu

Tính bắt buộc trả tiền

Thương phiếu quy định người trả tiền phải thanh toán cho người thụ hưởng đúng hạn, không được phép từ chối hoặc trì hoãn việc trả tiền.

Thương phiếu được nhận diện dễ dàng

Tuy là tài sản tài chính vô hình, nhưng nội dung và hình thức của thương phiếu được nhận diện dễ dàng, để thể hiện rõ lợi ích pháp lý trong tương lai.

Thương phiếu có tính lưu thông

Thương phiếu có thể được lưu thông trong thời hạn hiệu lực. Căn cứ vào mục đích lưu thông, có 3 loại lưu thông khác nhau:

• Lưu thông nhằm mục đích đòi tiền: Trong trường hợp này, lưu thông có vai trò như là phương tiện thanh toán thay cho tiền mặt và người thụ hưởng thương phiếu ủy quyền cho Ngân hàng đòi tiền người trả tiền thương phiếu. 
• Lưu thông không nhằm mục đích chuyển nhượng quyền hưởng lợi thương phiếu: Trong trường hợp này, lưu thông có vai trò như là chuyển nhượng tài sản và người thụ hưởng thương phiếu ký hậu chuyển nhượng thương phiếu cho người khác. 
• Lưu thông “hàng hóa thương phiếu”: Trong trường hợp này, lưu thông không mang tính chất lưu thông thanh toán hay lưu thông chuyển nhượng thương phiếu mà là lưu thông “hàng hóa thương phiếu”, người sở hữu thương phiếu có thể bán cho Ngân hàng để lấy tiền ngay hoặc cầm cố thương phiếu để vay tiền.

Tính lưu thông của thương phiếu

Quy định về phát hành thương phiếu 

Chủ thể có quyền phát hành thương phiếu

Chủ thể có quyền phát hành thương phiếu là người ký phát, người phát hành thương phiếu. Theo quy định của Pháp lệnh thì:

• Người ký phát, người phát hành phải là các doanh nghiệp, bao gồm doanh nghiệp nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội và hợp tác xã.
• Người ký phát, người phát hành không thể là tổ chức tín dụng.

Một số quy định về việc phát hành thương phiếu

Kỳ hạn phát hành thương phiếu

Kỳ hạn phát hành thương phiếu có thể là:

• Ngay khi xuất trình.
• Sau một thời hạn nhất định kể từ ngày hối phiếu được chấp nhận.
• Sau một thời hạn nhất định kể từ ngày ký phát hành.
• Thanh toán vào một ngày xác định cụ thể.

Thời hạn thanh toán thương phiếu, thời hạn truy đòi và thời hạn khởi kiện khi có tranh chấp về quan hệ thương phiếu được tính cả ngày nghỉ lễ và ngày nghỉ cuối tuần; nếu ngày cuối cùng của thời hạn trùng vào ngày nghỉ lễ, ngày nghỉ cuối tuần thì được chuyển sang ngày làm việc tiếp theo.

Mục đích của thương phiếu

Thương phiếu có 2 mục đích chính:

• Bổ sung nguồn vốn ngắn hạn vào vốn lưu động có tính chất mùa vụ.
• Tài trợ bắc cầu: Tài trợ bắc cầu là việc huy động vốn sở hữu hay nợ ngắn hạn trong thời gian 6 – 18 tháng của một đợt chào bán cổ phiếu ra công chúng hay phát hành tư nhân dự kiến, là cầu nối giữa 2 đợt huy động vốn của công ty.

Ưu điểm, nhược điểm của thương phiếu

Ưu điểm

Tính thanh khoản cao

Thương phiếu có khả năng thanh khoản cao, tức là mức độ huy động tiền mặt đối với người tiêu dùng lớn, doanh nghiệp có thể cầm cố tại ngân hàng hoặc tái chiết khấu dễ dàng.

Tính đảm bảo chắc chắn

Thương phiếu có tính đảm bảo chắc chắn do chỉ có những doanh nghiệp có mức độ tín nhiệm cao mới được cho phép phát hành thương phiếu.

Giúp ngân hàng kiểm soát tiền tệ

Tiền tệ thực hiện đúng chức năng khi được xoay chuyển trong lưu thông, tức là tiền nên được mang đi đầu tư hơn là tích trữ. Khi người dân có tiền nhàn rỗi, các ngân hàng nhà nước thường cố gắng huy động nguồn đó bằng cách tăng lãi suất tiền gửi, từ đó giúp giảm lạm phát.

Một số ưu điểm của thương phiếu

Nhược điểm

Một số nhược điểm của thương phiếu có thể kể đến như:

• Xuất hiện tình trạng tạo thương phiếu khống: Hai doanh nghiệp có thể lợi dụng tính chất trừu tượng của thương phiếu để thông đồng lập ra thương phiếu không phát sinh từ giao dịch cơ sở, gọi là thương phiếu khống, để xin chiết khấu hoặc cầm cố. Số tiền được ngân hàng cho vay không có cơ sở đảm bảo vì tín dụng hàng hoá không tồn tại.
• Khó mở rộng quy mô và kỳ hạn thanh toán: Các nhược điểm của tín dụng thương mại không thể đáp ứng nhu cầu mua chịu lớn trong thời gian dài.
• Quan hệ mua bán chịu này chỉ có thể phát sinh giữa những doanh nghiệp có uy tín và giao dịch thường xuyên với nhau.

Một số nhược điểm của thương phiếu

Chi tiết thực trạng thương phiếu ở Việt Nam

Thương phiếu chủ yếu được dùng trong thanh toán quốc tế

Trong giai đoạn từ năm 1954 - 1999, thương phiếu chỉ được sử dụng trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại. Sau khi thực hiện chính sách mở cửa, Việt Nam bắt đầu tiến hành công cuộc đổi mới, mở rộng quan hệ với các nước trên thế giới và từ đó sử dụng hối phiếu trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ trong các giao dịch ngoại thương.

Thương phiếu ít được sử dụng trong thương mại nội địa

Công cụ yêu cầu trả tiền vay của buôn bán hàng nội địa trả tiền ngay là hoá đơn thương mại, còn việc thu tiền trong tương lai của bán hàng trả chậm là người bán ghi sổ nợ người mua, dựa trên cơ sở tin cậy.

Về kỳ phiếu, hiện tại thị trường kỳ phiếu chủ yếu do ngân hàng phát hành và kỳ phiếu chủ yếu được phát hành với thời hạn ngắn nhằm huy động tiền gửi của người dân, ít dùng trong thương mại.

Thực trạng sử dụng thương phiếu tại Việt Nam

Những câu hỏi thường gặp về thương phiếu

Chiết khấu thương phiếu là gì?

Chiết khấu thương phiếu là một hình thức tín dụng của các ngân hàng thương mại, được thực hiện bằng việc ngân hàng mua lại thương phiếu chưa đáo hạn của khách hàng.

Thương phiếu do ai phát hành?

Thương phiếu là công cụ vay nợ ngắn hạn do các ngân hàng lớn và công ty phát hành.

Thương phiếu có phải là chứng khoán không?

Thương phiếu cũng là một loại chứng khoán của thị trường tiền tệ.

Thương phiếu là nợ ngắn hạn hay dài hạn?

Thương phiếu là công cụ vay nợ ngắn hạn do các ngân hàng lớn và công ty phát hành.

Thương phiếu và trái phiếu thuộc khối tiền tệ nào?

Trái phiếu và thương phiếu thuộc khối tiền tệ L do đều là chứng khoán có tính thanh khoản cao.

Trên đây là bài viết Thương phiếu là gì? Phân loại và quy định phát hành thương phiếu. Hy vọng bài viết này có thể cung cấp giá trị hữu ích cho bạn. Theo dõi Tikop để cập nhật kiến thức tài chính mới ngày nhé!