Chiết khấu thương mại là gì? Cách hạch toán chiết khấu thương mại

Chiết khấu thương mại là gì?

Khái niệm

Chiết khấu thương mại (CKTM) là khoản giảm giá mà doanh nghiệp dành cho khách hàng khi mua số lượng lớn hàng hóa hoặc dịch vụ nhằm khuyến khích họ mua nhiều hơn. Chính sách này thường được áp dụng cho các nhà phân phối như siêu thị, cửa hàng, đại lý, với mức giảm giá từ 5 - 15% so với giá niêm yết.

Tìm hiểu chiết khấu thương mại là gì

Chiết khấu thương mại tiếng Anh là gì?

Chiết khấu thương mại tiếng Anh là Trade discount.

Ví dụ về chiết khấu thương mại

Một công ty sản xuất nước giải khát bán 1 thùng nước với giá niêm yết là 500.000 VNĐ. Công ty có chính sách chiết khấu thương mại dành cho các đại lý nếu mua số lượng lớn, như sau:

• Mua từ 50 đến 100 thùng: Chiết khấu 5%
• Mua từ 101 đến 200 thùng: Chiết khấu 10%
• Mua trên 200 thùng: Chiết khấu 15%

Nếu một đại lý đặt mua 150 thùng, thay vì trả 150 x 500.000 = 75.000.000 VNĐ theo giá niêm yết, đại lý này sẽ được chiết khấu 10%, tức giảm 7.500.000 VNĐ. Số tiền mà đại lý cần thanh toán sẽ là:

75.000.000 VNĐ - 7.500.000 VNĐ = 67.500.000 VNĐ.

Như vậy, đại lý được hưởng chiết khấu thương mại là 7.500.000 VNĐ khi mua hàng với số lượng lớn.

Ví dụ về chiết khấu thương mại

Các hình thức chiết khấu thương mại hiện nay

Các hình thức chiết khấu thương mại phổ biến:

• Chiết khấu theo từng lần mua: Giảm giá khi mua hàng lần đầu.
• Chiết khấu tích lũy: Giảm giá khi tổng số lượng mua đạt mức nhất định sau nhiều lần mua.
• Chiết khấu sau chương trình khuyến mãi: Tính toán giảm giá sau khi đã xuất hóa đơn.
• Chiết khấu giá sỉ: Giảm giá cho khách mua số lượng lớn.
• Giảm giá bán lẻ: Hạ giá bán lẻ để quảng bá sản phẩm.
• Chiết khấu theo ngành nghề: Ưu đãi giá cho nhóm ngành cụ thể, ví dụ sinh viên mua máy tính.
• Chiết khấu cho nhân viên: Giảm giá dành riêng cho nhân viên công ty.
• Chiết khấu theo mùa: Giảm giá theo thời vụ, ví dụ thiết bị điện tử vào mùa lạnh.

Các hình thức chiết khấu thương mại 

Chi tiết cách hạch toán chiết khấu thương mại

Hạch toán chiết khấu thương mại theo thông tư 200

Tài khoản sử dụng

Hạch toán chiết khấu thương mại theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC sử dụng tài khoản 5211 – Chiết khấu thương mại. Tài khoản này phản ánh khoản chiết khấu thương mại cho người mua do mua hàng với khối lượng lớn nhưng chưa được ghi trên hóa đơn khi bán sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ.

Nguyên tắc hạch toán

Theo điều 81 của thông tư 200/2014/TT-BTC, bên bán hàng thực hiện kế toán chiết khấu thương mại theo những nguyên tắc sau:

• Nếu chiết khấu thương mại đã được thể hiện trên hóa đơn: Trường hợp chiết khấu thương mại đã giảm trừ vào số tiền phải thanh toán, doanh nghiệp không dùng tài khoản 5211. Doanh thu bán hàng được phản ánh theo giá đã trừ chiết khấu (doanh thu thuần).
• Nếu chiết khấu thương mại chưa được phản ánh trên hóa đơn: Doanh thu được ghi nhận ban đầu theo giá chưa trừ chiết khấu (doanh thu gộp). Chiết khấu này sẽ được theo dõi riêng và hạch toán sau khi xác định chính xác.

Cách hạch toán cụ thể

• Trường hợp mua 1 lần và đạt được chiết khấu thương mại ngay: Giá trên hóa đơn là giá đã giảm, không cần hạch toán riêng chiết khấu.
• Trường hợp mua nhiều lần và đạt chiết khấu ở lần mua cuối: Số tiền chiết khấu được ghi trên hóa đơn của lần mua cuối cùng.
• Trường hợp chiết khấu lớn hơn số tiền bán hàng trên hóa đơn cuối cùng: Lập riêng một hóa đơn cho khoản chiết khấu thương mại đó.
• Trường hợp kết thúc chương trình chiết khấu (cuối kỳ): Lập hóa đơn điều chỉnh kèm bảng kê các hóa đơn cần điều chỉnh, bao gồm số tiền và thuế điều chỉnh.

>> Xem thêm: Bảng cân đối kế toán là gì? Các chỉ tiêu trên bảng cân đối kế toán

Lưu ý khi hạch toán cuối kỳ

I. Đối với bên bán:

Cuối kỳ, kết chuyển số chiết khấu thương mại phát sinh trong kỳ:

1. Nợ TK 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

2. Có TK 521 – Chiết khấu thương mại

II. Đối với bên mua:

• Chiết khấu được nhận sau khi mua hàng, kế toán sẽ căn cứ vào tình trạng tồn kho để phân bổ.
• Hàng còn tồn kho thì ghi giảm giá trị hàng tồn kho:

1. Nợ các TK 111, 112, 331...

2. Có TK 152, 153, 156... (chiết khấu của số hàng chưa tiêu thụ)

• Hàng đã bán thì ghi giảm giá vốn hàng bán:

1. Nợ các TK 111, 112, 331...

2. Có TK 632 – Giá vốn hàng bán (chiết khấu của hàng đã tiêu thụ)

3. Có TK 1331 – Thuế GTGT được khấu trừ (nếu có)

Chú ý: Hạch toán chiết khấu thương mại phải được thực hiện cẩn thận để phản ánh đúng doanh thu thuần và chi phí của doanh nghiệp, đồng thời tuân thủ quy định về báo cáo tài chính và thuế.

Hạch toán CKTM theo thông tư 200

Hạch toán chiết khấu thương mại theo thông tư 133

Tài khoản sử dụng

Khi phát sinh chiết khấu thương mại, kế toán hạch toán vào Bên Nợ của tài khoản 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ.

Nguyên tắc hạch toán

• Trường hợp chiết khấu đã được thể hiện trên hóa đơn: Hóa đơn ghi giá đã trừ chiết khấu, doanh thu phản ánh theo giá đã giảm. Ta ghi nhận như sau:

1. Nợ TK 111, 112, 131 (Tổng tiền thu từ khách hàng)

2. Có TK 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

• Trường hợp chiết khấu không được ghi trên hóa đơn mà phát sinh sau nhiều lần mua hàng: Chiết khấu được ghi nhận vào kỳ sau hoặc sau khi kết thúc chương trình chiết khấu.Ta ghi nhận như sau:

1. Nợ TK 511 – Doanh thu bán hàng

2. Có TK 111, 112, 131 – Các tài khoản liên quan đến số tiền nhận được từ khách hàng

Cách viết hóa đơn chiết khấu thương mại

Chiết khấu theo từng lần mua

Ví dụ: Ngày 15/11, công ty X có chương trình khuyến mãi dành cho khách hàng mua thiết bị điện tử, trong đó máy ảnh kỹ thuật số có giá niêm yết là 25 triệu VNĐ được giảm 15%. Ngày 16/11, khách hàng Y đến mua một chiếc máy ảnh và hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) được lập như sau:

Ví dụ về hóa đơn chiết khấu theo từng lần mua

>>Xem thêm: Thâm hụt thương mại là gì? Nguyên nhân gây ra thâm hụt thương mại

Chiết khấu căn cứ vào số lượng, doanh số

Ví dụ 1: Ngày 01/12, công ty X ký hợp đồng với công ty Y, thỏa thuận nếu công ty Y mua đủ 20 chiếc máy chiếu kỹ thuật số có giá niêm yết 25 triệu đồng mỗi chiếc, công ty Y sẽ được chiết khấu thương mại 10% (25 triệu x 10% x 20 = 50 triệu).

Ngày 03/12, công ty Y mua 5 chiếc, chưa đạt điều kiện chiết khấu nên hóa đơn vẫn ghi giá 25 triệu đồng mỗi chiếc.

• Số lượng: 5
• Đơn giá: 25 triệu
• Thành tiền: 125 triệu (5 x 25 triệu)

Ngày 10/12, công ty Y mua tiếp 10 chiếc, vẫn chưa đạt đủ điều kiện chiết khấu, hóa đơn vẫn ghi giá 25 triệu đồng mỗi chiếc.

• Số lượng: 10
• Đơn giá: 25 triệu
• Thành tiền: 250 triệu (10 x 25 triệu)

Ngày 15/12, công ty Y mua 5 chiếc cuối cùng, đạt đủ điều kiện chiết khấu 10% cho toàn bộ 20 chiếc đã mua trước đó. Hóa đơn này sẽ ghi chiết khấu và điều chỉnh giảm số tiền của các hóa đơn trước.
Chiết khấu thương mại 10% cho toàn bộ 20 chiếc máy chiếu được ghi giảm trực tiếp trên hóa đơn cuối cùng. Hóa đơn xuất như sau:

Ví dụ về xuất hóa đơn chiết khấu căn cứ vào số lượng, doanh số

Ví dụ 2: Ngày 01/12, công ty X ký hợp đồng với công ty Y. Theo hợp đồng, nếu công ty Y mua đủ 15 chiếc máy tính hiệu ABC, công ty Y sẽ được hưởng chiết khấu thương mại 12% (12% x 15 x 30 triệu = 54 triệu đồng).

Ngày 05/12, công ty Y mua 4 chiếc máy tính. Hóa đơn được lập với giá mỗi chiếc máy tính là 30 triệu đồng. Hóa đơn ngày 05/12:

• Số lượng: 4
• Đơn giá: 30 triệu đồng
• Thành tiền: 120 triệu đồng (4 x 30 triệu)

Ngày 10/12, công ty Y tiếp tục mua thêm 5 chiếc máy tính. Hóa đơn vẫn ghi giá mỗi chiếc là 30 triệu đồng, vì chưa đủ số lượng để áp dụng chiết khấu.  Hóa đơn ngày 10/12:

• Số lượng: 5
• Đơn giá: 30 triệu đồng
• Thành tiền: 150 triệu đồng (5 x 30 triệu)

Ngày 15/12, công ty Y mua thêm 6 chiếc máy tính nữa. Hóa đơn ghi giá mỗi chiếc là 30 triệu đồng, vì vẫn chưa đủ số lượng để áp dụng chiết khấu. Hóa đơn ngày 15/12:

• Số lượng: 6
• Đơn giá: 30 triệu đồng
• Thành tiền: 180 triệu đồng (6 x 30 triệu)

Ngày 20/12, công ty Y mua thêm 1 chiếc máy tính nữa, tổng số lượng máy tính đã mua là 16 chiếc. Do đã đủ số lượng theo hợp đồng, công ty Y được áp dụng chiết khấu 12% cho toàn bộ số máy tính đã mua. Vì số tiền chiết khấu (54 triệu đồng) lớn hơn tổng giá trị của hóa đơn cuối cùng, công ty X sẽ lập hóa đơn điều chỉnh giảm cho các hóa đơn trước đó. Hóa đơn điều chỉnh giảm như sau:

Ví dụ 2 về hóa đơn chiết khấu căn cứ vào số lượng, doanh số

Những quy định về chiết khấu thương mại

• Hóa đơn VAT: Nếu hóa đơn đã thể hiện giá sau chiết khấu thương mại (CKTM), tổng thanh toán đã bao gồm thuế VAT.
• Điều chỉnh chiết khấu thương mại: Chiết khấu thương mại được điều chỉnh vào hóa đơn của lần mua cuối cùng trong kỳ, dựa trên tổng doanh số hoặc số lượng hàng hóa đã mua.
• Hóa đơn điều chỉnh: Khi chiết khấu thương mại được xác định sau khi chương trình kết thúc, lập hóa đơn điều chỉnh kèm bảng kê chi tiết các hóa đơn cần điều chỉnh và số tiền điều chỉnh cùng thuế VAT.

Phân biệt chiết khấu thương mại và chiết khấu thanh toán

Những câu hỏi thường gặp

Chiết khấu thương mại là tài khoản nào?

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, chiết khấu thương mại là tài khoản 5211- tài khoản cấp 2 của tài khoản 521 - Các khoản giảm trừ doanh thu.

Chiết khấu thương mại có phải đăng ký không?

Không. Theo quy định của Luật Thương mại và Nghị định số 81/2018/NĐ-CP, doanh nghiệp không phải thực hiện thủ tục hành chính để thông báo hoặc đăng ký hoạt động chiết khấu thương mại.

Chiết khấu thương mại có ảnh hưởng gì đến lợi nhuận của doanh nghiệp?

Lạm dụng chiết khấu thương mại có thể dẫn đến giảm lợi nhuận vì giá bán sản phẩm giảm, nhưng nếu chiết khấu được sử dụng hợp lý, nó còn có thể tăng doanh số bán hàng mà không tốn nhiều công sức.

Ai được hưởng chiết khấu thương mại?

Người mua được hưởng chiết khấu thương mại khi họ mua hàng hóa, dịch vụ với số lượng lớn, đã được thỏa thuận trước với bên bán. 

Việc nắm vững khái niệm và phương pháp hạch toán chiết khấu thương mại không chỉ giúp các doanh nghiệp quản lý tài chính một cách hiệu quả mà còn tối ưu hóa quy trình bán hàng và thanh toán. Hy vọng qua bài viết của Tikop, bạn đã có cái nhìn rõ hơn về chiết khấu thương mại là gì và các phương pháp hạch toán liên quan, từ đó ứng dụng vào thực tiễn công việc một cách hiệu quả nhất. Theo dõi ngay chuyên mục Kiến thức tài chính để không bỏ lỡ các kiến thức bổ ích!