Smart contract là gì? Đặc điểm, ứng dụng của hợp đồng thông minh

Smart Contract là gì?

Khái niệm

Ví dụ:

A và B sử dụng một Smart Contract trên mạng Ethereum để thực hiện giao dịch trao đổi 10 ETH lấy 1,000 USDT. Quy trình diễn ra như sau:

(1) Smart Contract được triển khai với mã nguồn xác định rõ logic giao dịch:

• Nếu A gửi đúng 10 ETH vào địa chỉ của hợp đồng, và
• B đã cấp quyền (approve) cho hợp đồng để rút 1,000 USDT từ ví của B.

(2) Khi các điều kiện trên được thỏa mãn:

• Hợp đồng tự động chuyển 1,000 USDT từ ví của B sang A.
• Đồng thời, hợp đồng chuyển 10 ETH từ A sang ví của B (hoặc một địa chỉ mà B chỉ định).

(3) Nếu bất kỳ điều kiện nào không được đáp ứng (ví dụ: A gửi không đủ ETH hoặc B chưa cấp quyền), giao dịch sẽ không được thực hiện và tiền sẽ được hoàn lại.

Lịch sử hình thành Smart Contract

Thuật ngữ Smart Contract lần đầu tiên được Nick Szabo giới thiệu vào năm 1997. Trong nghiên cứu của mình, ông đã mô tả Smart Contract với mục đích giảm thiểu gian lận và tự động thực thi các điều khoản hợp đồng. Năm 1996, ông đã mở rộng tiềm năng của Smart contract trong các lĩnh vực công nghệ và tài chính (Fintech).

Nick Szabo là một kỹ sư và nhà mật mã học nổi tiếng, được coi là một trong những người tiên phong trong thị trường tiền ảo (crypto). Ông cũng là người sáng lập ra Bit Gold, một dự án được xem là tiền thân của Bitcoin.

Lịch sử hình thành Smart contract

Điều kiện hình thành và cách thức hoạt động của Smart Contract​

Điều kiện hình thành

Để một Smart Contract được hình thành và hoạt động hiệu quả, cần đáp ứng các điều kiện cơ bản sau:

• Chủ thể hợp đồng: Smart Contract yêu cầu các bên tham gia trực tiếp thỏa thuận và thực hiện giao dịch. Các bên cần được cấp quyền truy cập để kiểm soát hoặc theo dõi quá trình thực thi hợp đồng một cách minh bạch và chính xác.
• Điều khoản hợp đồng: Điều khoản trong Smart Contract là các thỏa thuận giữa các bên, được viết rõ ràng và chuyển đổi thành mã lập trình. Những điều khoản này sẽ được lập trình dưới dạng chuỗi lệnh (code) để tự động kiểm tra và thực thi khi các điều kiện được đáp ứng.
• Chữ ký số: Các bên cần thống nhất sử dụng chữ ký số để xác nhận và phê duyệt các thao tác trong hợp đồng. Chữ ký số giúp xác minh danh tính và đảm bảo tính an toàn, minh bạch của giao dịch.
• Lưu trữ trên blockchain: Sau khi được thiết kế và phê duyệt, Smart Contract sẽ được triển khai lên blockchain. Tại đây, hợp đồng sẽ được phân phối và lưu trữ trên nhiều nút mạng, đảm bảo tính minh bạch, bất biến và chống gian lận.

Điều kiện hình thành Smart contract​

Cách thức hoạt động

Smart Contract hoạt động dựa trên các quy tắc "nếu/khi... thì..." được mã hóa dưới dạng code trên blockchain. Khi các điều kiện được đáp ứng, Smart Contract sẽ tự động thực hiện các hành động đã được lập trình trước đó.

Cụ thể, quá trình hoạt động của Smart Contract bao gồm các bước sau:

Bước 1 - Triển khai Smart Contract:

• Nhà phát triển viết Smart Contract bằng ngôn ngữ lập trình Solidity.
• Smart Contract sẽ chứa các hàm, điều kiện để kiểm tra việc hoàn thành công việc và chuyển tiền tương ứng.
• Sau đó, Smart Contract được triển khai lên mạng lưới blockchain.

Bước 2 - Tạo giao dịch:

• Người dùng tạo một giao dịch chứa số tiền cần chuyển và một mã xác nhận công việc đã hoàn thành.
• Giao dịch này sẽ được gửi đến Smart Contract.

Bước 3 - Thực thi Smart Contract:

• Smart Contract sẽ kiểm tra mã xác nhận trong giao dịch.
• Nếu mã xác nhận hợp lệ và công việc đã được hoàn thành, Smart Contract sẽ tự động chuyển tiền từ tài khoản của người dùng đến tài khoản của người thực hiện công việc.

Bước 4 - Ghi lại và xác thực:

• Mọi thay đổi trong trạng thái giao dịch được thực hiện bởi Smart Contract sẽ được ghi lại trên blockchain.
• Các nút mạng tham gia sẽ xác thực các giao dịch này.

Bước 5 - Kết quả:

• Tiền được chuyển từ tài khoản của người dùng đến tài khoản của người thực hiện công việc mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba.
• Quá trình này trở nên tự động, minh bạch và an toàn nhờ vào công nghệ blockchain và Smart Contract.

Đặc điểm của Smart contract

• Tự động thực thi: Smart Contract có khả năng tự động thực hiện các hành động đã được lập trình trước, mà không cần sự can thiệp của con người hay bên thứ ba. Điều này giúp quá trình giao dịch trở nên nhanh chóng và hiệu quả.
• Không phụ thuộc vào bên thứ ba: Smart Contract hoạt động độc lập, loại bỏ sự cần thiết của các trung gian như ngân hàng, luật sư hay tổ chức tài chính. Nhờ đó, chi phí và thời gian xử lý giao dịch được giảm thiểu đáng kể.
• Tính bất biến: Một khi Smart Contract được triển khai trên blockchain, nó không thể bị thay đổi hoặc xóa bỏ mà không có sự đồng thuận của tất cả các bên liên quan. Tính chất này đảm bảo sự toàn vẹn và đáng tin cậy cho các thỏa thuận.
• Tính minh bạch: Smart Contract được lưu trữ trên blockchain, cho phép mọi thông tin về hợp đồng, bao gồm điều khoản, thời gian thực hiện và trạng thái, đều có thể được kiểm tra và xác minh bởi các bên tham gia.

Đặc điểm của Smart Contract

Ưu điểm và nhược điểm của Smart Contract 

Ưu điểm

Tính bất biến

• Dữ liệu trong Smart Contract không thể bị thay đổi sau khi triển khai, đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy cho các bên tham gia.
• Hợp đồng hoạt động độc lập, không chịu sự can thiệp từ bên thứ ba, giúp giảm nguy cơ thông tin bị sửa đổi vì lợi ích cá nhân.

Tính minh bạch và bảo mật

• Mọi giao dịch trên Smart Contract được lưu trữ trên blockchain với cơ chế mã hóa, đảm bảo an toàn và rất khó bị hack.
• Các bản ghi giao dịch liên kết chặt chẽ với nhau, khiến việc thay đổi một phần dữ liệu trở nên gần như không thể.

Tiết kiệm chi phí và thời gian: Smart contract loại bỏ vai trò của trung gian như ngân hàng hay tổ chức tài chính, giúp các bên tham gia tiết kiệm chi phí xử lý và đẩy nhanh thời gian giao dịch.

Nhược điểm

Vấn đề pháp lý

• Smart Contract vẫn là công nghệ mới, chưa có khung pháp lý rõ ràng. Nếu xảy ra sự cố, người dùng khó được bảo vệ quyền lợi.
• Các lỗi trong Smart Contract có thể bị kẻ xấu khai thác, gây ra những thiệt hại nghiêm trọng, với con số lên tới hàng tỷ USD mỗi năm.

Khó sửa lỗi và nâng cấp: Một khi được triển khai, Smart Contract không thể sửa đổi hoặc nâng cấp. Nếu phát sinh lỗi, nhà phát triển chỉ có thể tạo một hợp đồng mới, điều này gây tốn kém và phức tạp.

Một số ứng dụng của Smart Contract

Ứng dụng của Smart Contract trong ngành tài chính

Tài chính phi tập trung (DeFi)

DeFi (tài chính phi tập trung) là một hệ sinh thái các ứng dụng tài chính được xây dựng trên blockchain và sử dụng hợp đồng thông minh. Các ứng dụng DeFi cung cấp các dịch vụ như gửi tiền tiết kiệm, vay mượn, trao đổi tiền ảo, bảo hiểm một cách phi tập trung, không cần đến các tổ chức tài chính truyền thống. Một số ví dụ về các ứng dụng DeFi là MakerDAO, Compound, Uniswap, Aave,...

>> Xem thêm: DeFiChain (DFI) là gì? 4 điều cần biết về DeFiChain cho nhà đầu tư mới

NFT (Token không thể thay thế)

NFT là một loại token (đơn vị giá trị) được phát hành trên blockchain và sử dụng hợp đồng thông minh để xác nhận tính duy nhất và không thể sao chép của nó. NFT có thể được sử dụng để biểu diễn các loại tài sản kỹ thuật số như nghệ thuật, âm nhạc, video, game. Ví dụ về các ứng dụng NFT: CryptoKitties, CryptoPunks, NBA Top Shot, Axie Infinity,...

DAO (Tổ chức phi tập trung)

DAO là một tổ chức được quản lý bởi các hợp đồng thông minh và không có sự can thiệp của bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào. DAO có thể được sử dụng để thực hiện các hoạt động như quyết định chung, phân phối nguồn lực, hỗ trợ cộng đồng một cách minh bạch và dân chủ. Ví dụ: MakerDAO, Compound, Uniswap, Aave,...

Ứng dụng của Smart Contract trong công nghệ mới nổi

Hợp tác giữa Hợp đồng Thông minh và Trí tuệ nhân tạo (AI)

Hợp đồng thông minh có thể kết hợp với AI để xử lý dữ liệu phức tạp và tự động hóa các quy trình. AI có thể giúp xây dựng hợp đồng thông minh phức tạp hơn, phản ứng nhanh hơn và cung cấp nhiều tính năng hơn.

Ứng dụng khác

Ngoài tài chính, hợp đồng thông minh cũng có ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe (bảo hiểm phi tập trung Nexus Mutual , Internet vạn vật (IoT) và nhiều lĩnh vực khác. Hợp đồng thông minh có thể tự động hóa các quy trình, giảm chi phí và tăng hiệu quả trong các ngành công nghiệp.

Ứng dụng của Smart Contract trong crypto

Flash Loan là hình thức cho vay không cần tài sản thế chấp, nhưng thời gian cho vay chỉ tồn tại trong một block (thời gian rất ngắn). Smart Contract giúp người dùng thực hiện các bước giao dịch nhanh chóng, như vay tiền, mua bán token để tạo lợi nhuận, và trả lại khoản vay - tất cả trong vòng vài giây.

Smart Contract cho phép người dùng trao đổi token với nhau thông qua các pool thanh khoản. Người dùng cung cấp token vào pool và nhận phí giao dịch khi người khác trao đổi. Người dùng có thể đa dạng hóa danh mục đầu tư, bao gồm cả những token chưa niêm yết trên sàn giao dịch tập trung.

Ngoài ra, hầu hết các ứng dụng crypto như Lending/Borrowing, Airdrop,...đều được xây dựng dựa trên nền tảng của Smart Contract, cho phép các nhà phát triển tạo ra nhiều trường hợp sử dụng khác nhau, mang lại tiện ích cho người dùng.

>> Xem thêm: Coin lending là gì? 10 dự án Lending tiềm năng trên thị trường Crypto

Một số ứng dụng khác của Smart contract

So sánh hợp đồng thông minh với hợp đồng truyền thống

Phân biệt hợp đồng thông minh với hợp đồng truyền thống

Câu hỏi thường gặp

Hợp đồng thông minh (Smart Contract) xuất hiện lần đầu tiên khi nào?

Hợp đồng thông minh (Smart Contract) lần đầu tiên được đề xuất vào năm 1993 bởi Nick Szabo.

Hợp đồng thông minh (Smart Contract) được viết bằng ngôn ngữ lập trình nào?

Hợp đồng thông minh thường được viết bằng ngôn ngữ lập trình Solidity, một ngôn ngữ phổ biến dành riêng cho việc triển khai trên nền tảng blockchain như Ethereum. Ngoài Solidity, các ngôn ngữ khác như C++, Java, Go và Python cũng có thể được sử dụng để viết hợp đồng thông minh.

Smart Contract có an toàn không?

Có. Smart Contract được mã hóa và phân phối cho các node, giúp đảm bảo tính an toàn, không bị thất lạc hay sửa đổi mà chưa được cho phép.

Ai có thể tạo Smart Contract?

Bất kỳ ai có kiến thức về blockchain và lập trình, bao gồm nhà phát triển, doanh nghiệp, cá nhân và tổ chức phi lợi nhuận, đều có thể tạo ra Smart Contract để tự động hóa các quy trình và giao dịch.