Giá trị thặng dư là gì?
Khái niệm giá trị thặng dư
Giá trị thặng dư được định nghĩa là khoản lợi nhuận hoặc giá trị sản phẩm còn lại sau khi đã trừ đi các chi phí sản xuất. Đây là khoản thu nhập mà nhà tư bản thu được từ lao động của công nhân mà không phải bỏ ra bất kỳ chi phí nào. Tức là, giá trị thặng dư là sự khác biệt giữa giá trị sản phẩm cuối cùng và giá trị các yếu tố sản xuất (lao động, vật liệu, máy móc, vốn) đã được sử dụng để sản xuất nó.
Ví dụ giá trị thặng dư
Để hiểu rõ hơn về khái niệm giá trị thặng dư, chúng ta có thể xem xét một ví dụ đơn giản. Giả sử một công ty sản xuất bánh mì, chi phí sản xuất mỗi chiếc bánh là 10.000 đồng, trong đó bao gồm cả chi phí lao động, nguyên liệu và các chi phí khác. Giá bán của mỗi chiếc bánh là 15.000 đồng. Khi đó, giá trị thặng dư của mỗi chiếc bánh là 5.000 đồng (15.000 - 10.000 = 5.000).
Giá trị thặng dư là phần dôi ra vượt quá giá trị của sức lao động
Bản chất của giá trị thặng dư
Giá trị thặng dư là một khái niệm quan trọng trong lý thuyết Marx về kinh tế chính trị. Theo Marx, giá trị thặng dư là sự khai thác của nhà tư bản đối với giai cấp công nhân. Trong hệ thống kinh tế tư bản, công nhân không chỉ là người sản xuất ra giá trị, mà còn là người bị khai thác giá trị thặng dư của mình. Nhà tư bản sở hữu các phương tiện sản xuất và có quyền kiểm soát quá trình sản xuất, do đó họ có thể chiếm đoạt giá trị thặng dư từ lao động của công nhân.
Nguồn gốc của giá trị thặng dư
Nguồn gốc của giá trị thặng dư là sự khác biệt giữa giá trị lao động và giá trị sản phẩm cuối cùng. Theo Marx, giá trị lao động là tổng số thời gian và năng lượng lao động mà công nhân bỏ ra để sản xuất một sản phẩm. Tuy nhiên, giá trị sản phẩm cuối cùng lại được xác định bởi giá trị lao động trung bình của toàn bộ ngành công nghiệp.
Sự khác biệt giữa giá trị lao động và giá trị sản phẩm cuối là nguồn gốc của giá trị thặng dư
Các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư
Giá trị thặng dư tuyệt đối
Giá trị thặng dư tuyệt đối là sự khai thác lao đồng của công nhân bằng cách kéo dài thời gian làm việc. Trong hệ thống kinh tế tư bản, nhà tư bản có quyền kiểm soát thời gian làm việc của công nhân và có thể ép buộc họ làm việc nhiều hơn so với thời gian cần thiết để sản xuất ra giá trị tương đương với lương mà họ nhận được.
Giá trị thặng dư tương đối
Giá trị thặng dư tương đối là sự khai thác lao động của công nhân bằng cách tăng năng suất lao động thông qua sử dụng các công cụ, máy móc và công nghệ hiện đại. Khi năng suất lao động tăng lên, giá trị sản phẩm cũng tăng theo, nhưng lương của công nhân vẫn không được tăng tương ứng. Do đó, sự khác biệt giữa giá trị sản phẩm và lương chính là giá trị thặng dư tương đối.
Giá trị thặng dư siêu ngạch
Giá trị thặng dư siêu ngạch là sự khai thác lao động của công nhân bằng cách tăng giá trị sản phẩm thông qua việc bán hàng với giá cao hơn so với giá trị sản xuất. Trong hệ thống kinh tế tư bản, nhà tư bản có quyền kiểm soát giá cả và có thể tạo ra giá trị thặng dư bằng cách bán sản phẩm với giá cao hơn so với chi phí sản xuất.
Phân tích các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thặng dư
Năng suất người lao động
Năng suất người lao động là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị thặng dư. Khi năng suất lao động tăng lên, giá trị sản phẩm cũng tăng theo, do đó giá trị thặng dư cũng tăng lên.
Thời gian lao động
Thời gian lao động cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị thặng dư. Khi nhà tư bản kéo dài thời gian làm việc của công nhân, giá trị thặng dư cũng tăng lên.
Cường độ lao động
Cường độ lao động cũng có ảnh hưởng đến giá trị thặng dư. Nếu công nhân phải làm việc với cường độ cao hơn, họ sẽ mệt mỏi và không thể sản xuất ra nhiều giá trị hơn. Do đó, giá trị thặng dư sẽ giảm đi.
Cơ sở vật chất
Cơ sở vật chất cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị thặng dư. Nếu công ty có các công cụ, máy móc và công nghệ hiện đại, năng suất lao động sẽ tăng lên và giá trị thặng dư cũng sẽ tăng theo.
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thặng dư hiện nay
Cách tính giá trị thặng dư
Công thức tính giá trị thặng dư
Để tính toán giá trị thặng dư, chúng ta có thể sử dụng công thức sau:
Giá trị thặng dư = Giá trị sản phẩm - Giá trị các yếu tố sản xuất
Trong đó:
- Giá trị sản phẩm là giá trị của sản phẩm cuối cùng được bán ra thị trường.
- Giá trị các yếu tố sản xuất là tổng số tiền đã được sử dụng để sản xuất sản phẩm, bao gồm cả chi phí lao động, nguyên liệu và các chi phí khác.
Bài tập giá trị thặng dư
1. Một công ty sản xuất bánh mì có chi phí sản xuất mỗi chiếc bánh là 8.000 đồng. Giá bán của mỗi chiếc bánh là 12.000 đồng. Hãy tính giá trị thặng dư của mỗi chiếc bánh.
Lời giải:
Giá trị thặng dư = Giá trị sản phẩm - Giá trị các yếu tố sản xuất = 12.000 - 8.000 = 4.000 đồng
2. Một nhà máy sản xuất quần áo có chi phí sản xuất mỗi sản phẩm là 50.000 đồng. Giá bán của mỗi sản phẩm là 80.000 đồng. Hãy tính giá trị thặng dư của mỗi sản phẩm.
Lời giải:
Giá trị thặng dư = Giá trị sản phẩm - Giá trị các yếu tố sản xuất = 80.000 - 50.000 = 30.000 đồng
Bài tập giá trị thặng dư dễ hiểu
Vai trò của người lao động với giá trị thặng dư
Trong hệ thống kinh tế tư bản, người lao động có vai trò quan trọng trong việc tạo ra giá trị thặng dư. Họ là người sản xuất ra giá trị và cũng là người bị khai thác giá trị thặng dư của mình. Nếu không có sự nỗ lực và năng suất lao động của công nhân, giá trị thặng dư sẽ không tồn tại.
Nhà tư bản cũng có thể tăng giá trị thặng dư bằng cách kéo dài thời gian lao động hoặc nâng cao năng suất lao động của người lao động.
Giá trị thặng dư là biểu hiện của sự bóc lột lao động trong chủ nghĩa tư bản, và là nguyên nhân gây ra các mâu thuẫn xã hội giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.
Câu hỏi thường gặp
Giá trị thặng dư ký hiệu là gì?
Giá trị thặng dư được ký hiệu là "S" trong lý thuyết Marx về kinh tế chính trị.
Giá trị thặng dư được tạo ra ở đâu?
Giá trị thặng dư được tạo ra từ sự khác biệt giữa giá trị lao động và giá trị sản phẩm cuối cùng.
Quá trình sản xuất giá trị thặng dư là gì?
Quá trình sản xuất giá trị thặng dư là quá trình nhà tư bản khai thác lao động của công nhân để tạo ra lợi nhuận.
Tỷ suất giá trị thặng dư là gì?
Tỷ suất giá trị thặng dư là tỷ lệ giữa giá trị thặng dư và tổng giá trị các yếu tố sản xuất.
Giá trị thặng dư siêu ngạch là gì?
Giá trị thặng dư siêu ngạch là sự khai thác lao động của công nhân bằng cách tăng giá trị sản phẩm thông qua việc bán hàng với giá cao hơn so với giá trị sản xuất.
Như vậy, giá trị thặng dư là một khái niệm quan trọng trong lý thuyết Marx về kinh tế chính trị. Nó cho thấy sự khai thác của nhà tư bản đối với giai cấp công nhân và có vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất và phân phối của nền kinh tế tư bản. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm giá trị thặng dư và cách tính toán nó. Đừng quên vào trang Tikop ở mục kiến thức tài chính để biết thêm nhiều thông tin hữu ích nhé!
Tải ứng dụng 
