Đầu tư công là gì? Các loại đầu tư công phổ biến nhất hiện nay

Đầu tư công là gì?

Khái niệm đầu tư công

Theo khoản 15 Điều 4 Luật đầu tư công năm 2019, “Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật đầu tư công".  Như vậy, đầu tư công là việc Nhà nước đầu tư tiền vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội nhằm tăng trưởng kinh tế bền vững và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Đầu tư công góp phần quan trọng nhằm thúc đẩy sự phát triển của kinh tế - xã hội

Ví dụ về đầu tư công

Dưới đây là các ví dụ về đầu tư công để các bạn có thể tham khảo:

• Dự án xây dựng đường cao tốc mới để cải thiện mạng lưới giao thông.

• Đầu tư xây dựng bệnh viện hiện đại, tiện nghi, cung cấp dịch vụ y tế chất lượng cao cho người dân.

• Đầu tư mở rộng mạng lưới giao thông công cộng như hệ thống đường sắt đô thị, tuyến xe buýt nhanh, và các phương tiện giao thông công cộng khác. 

• Đầu tư vào việc xây dựng và nâng cấp các trường học, trường đại học, và cơ sở giáo dục.

Đầu tư công tiếng Anh là gì?

Đầu tư công trong tiếng Anh là Public Investment.

Đặc điểm của đầu tư công

Đầu tư công là hoạt động đầu tư được thực hiện bởi Nhà nước. Từ việc quyết định các chủ trương, kế hoạch, phê duyệt cho đến việc đưa ra quyết định đầu tư, tổ chức và quản lý đầu tư, tất cả đều nằm trong tay các cơ quan của Nhà nước. Việc triển khai dự án đầu tư thường diễn ra thông qua việc sử dụng cơ chế đấu thầu và chọn nhà thầu.

Nguồn vốn để thực hiện đầu tư công là nguồn vốn của Nhà nước, bao gồm các nguồn từ ngân sách nhà nước, nguồn tín dụng đầu tư từ Nhà nước và cả khoản vay từ Chính phủ,.... Hoạt động đầu tư công chủ yếu bị ảnh hưởng bởi chính sách về nguồn vốn.

Đầu tư công đem đến nhiều mục đích quan trọng đối với kinh tế - xã hội. Cụ thể:

• Đóng góp vào sự phát triển cả về kinh tế - xã hội thông qua việc đầu tư vào các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, từ đó tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.

• Thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa vùng, miền 

• Nhằm thực hiện mục tiêu kinh doanh, tạo thu nhập cho Nhà nước, lấp đầy “lỗ hổng”, đảm bảo cân đối nền kinh tế nói chung.

Đầu tư công sử dụng nguồn vốn Nhà nước

Nguyên tắc quản lý đầu tư công

Nguyên tắc quản lý đầu tư công được quy định tại Điều 12 của Luật đầu tư công năm 2014 bao gồm các điểm sau:

• Tất cả các hoạt động quản lý, sử dụng vốn đầu tư công phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Các quyết định và hành động trong việc quản lý đầu tư công cần phải phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.

• Các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức và cá nhân liên quan đến quản lý, sử dụng vốn đầu tư công phải thực hiện đúng trách nhiệm và quyền hạn của mình. 

• Việc sử dụng vốn đầu tư công phải được quản lý đúng quy định cho từng nguồn vốn. Cân nhắc cẩn thận việc phân bổ nguồn lực để không gây thất thoát và lãng phí.

• Quá trình quản lý đầu tư công phải đảm bảo tính công khai và minh bạch. 

Các đối tượng được áp dụng đầu tư công

Các đối tượng được áp dụng đầu tư công bao gồm:

• Đầu tư vào các chương trình, dự án liên quan đến cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội. Ví dụ như: giao thông, điện, nước, viễn thông,...

• Đầu tư cho các hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức sự nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội

• Đầu tư cho các hoạt động nhằm hỗ trợ cung cấp các dịch vụ, sản phẩm, và các phúc lợi xã hội quan trọng liên quan đến giáo dục, y tế, chăm sóc xã hội và các dịch vụ công ích khác.

• Đầu tư tham gia, thực hiện các dự án theo mô hình đối tác công tư. 

• Đầu tư cho các hoạt động liên quan đến việc lập, thẩm định, quyết định, phê duyệt, công bố và điều chỉnh các quy hoạch theo quy định của pháp luật về quy hoạch. 

Các đối tượng được áp dụng đầu tư công

Những dự án đầu tư công hiện nay

Dự án đầu tư công gồm có:

• Các dự án, chương trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước

• Dự án sử dụng vốn Hỗ trợ Phát triển Chính thức (ODA)

• Dự án sử dụng nguồn vốn vay (có bảo lãnh của Chính phủ)

• Dự án sử dụng vốn nhà nước không vì mục đích kinh doanh

• Dự án sử dụng vốn nhà nước nhằm mục đích kinh doanh

• Các dự án công trình xây dựng

• Các dự án không có công trình xây dựng (mua sắm công)

• Dự án có nguồn vốn hỗn hợp công - tư (PPP)

Các loại đầu tư công

Phân loại theo nguồn vốn

Đầu tư công sử dụng nguồn vốn của Nhà nước. Dựa theo nguồn vốn, đầu tư công được chia thành 5 loại:

• Đầu tư công sử dụng vốn ngân sách Nhà nước

• Đầu tư công sử dụng vốn Hỗ trợ Phát triển Chính thức (ODA)

• Đầu tư công sử dụng vốn từ nguồn gốc ngân sách

• Đầu tư công sử dụng vốn hỗn hợp công - tư

• Đầu tư công sử dụng nguồn vốn vay có sự bảo lãnh của Chính phủ

Phân loại theo tính chất dự án

Dựa theo tính chất của dự án, đầu tư công được chia thành 2 loại:

• Đầu tư công theo dự án có xây dựng công trình

• Đầu tư công theo dự án không có xây dựng công trình

Phân loại theo phạm vi, mục đích đầu tư

Dựa theo phạm vi, mục đích đầu tư thì đầu tư công được chia thành 2 loại:

• Đầu tư công vào hoạt động không có khả năng hoàn vốn, vì mục đích phát triển cơ sở hạ tầng, kinh tế - xã hội.

• Đầu tư vì mục tiêu lợi nhuận, đầu tư vào các dự án doanh nghiệp Nhà nước

Các loại đầu tư công hiện nay

Vai trò của đầu tư công trong nền kinh tế hiện nay

Trong nền kinh tế hiện nay, đầu tư công đóng vai trò then chốt trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Bởi đầu tư công có khả năng điều tiết chu kỳ kinh tế, giảm bất bình đẳng xã hội, và đẩy mạnh phát triển bền vững. Đồng thời, đầu tư là động lực chính thức thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội.

Tại Việt Nam, Luật Đầu tư công được ban hành vào năm 2014, đầu tư công chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng đầu tư và đóng vai trò quan trọng, quyết định tốc độ tăng trưởng của đầu tư nói chung. Theo thống kê, chi đầu tư công có tỷ trọng theo xu hướng giảm trong các năm gần đây, từ 38,44% tổng chi ngân sách Nhà nước năm 2010 đã giảm xuống còn 25,08 %  năm 2019, tăng nhẹ năm 2020 là 30,76%. Mặc dù giảm tỷ trọng trong tổng chi tiêu ngân sách Nhà nước, nhưng đầu tư công tại Việt Nam vẫn được duy trì ở mức cao so với khu vực và thế giới, cho thấy đầu tư của Nhà nước vào hạ tầng công cộng vẫn tiếp tục được duy trì, nhằm thúc đẩy về cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội.

Đầu tư công đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế

Hành vi bị nghiêm cấm khi đầu tư công

Các hành vi bị cấm trong đầu tư công được quy định tại Điều 16 của Luật đầu tư công năm 2019, bao gồm:

• Việc quyết định chủ trương đầu tư không phù hợp với chiến lược, quy hoạch và kế hoạch được đề ra. Bao gồm không xác định đủ nguồn vốn, khả năng cân đối vốn, không tuân thủ thẩm quyền, trình tự và thủ tục theo quy định của pháp luật.

• Quyết định đầu tư chương trình, dự án khi chưa được cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư hoặc không tuân thủ các nội dung về mục tiêu, phạm vi, quy mô.

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây để chiếm đoạt, thu lợi, hoặc tham nhũng trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.

• Thông đồng với tổ chức tư vấn dẫn đến việc quyết định chủ trương đầu tư hoặc quyết định đầu tư chương trình hoặc dự án gây thất thoát, lãng phí vốn và tài sản của Nhà nước, cũng như làm tổn hại và xâm phạm lợi ích của công dân và cộng đồng.

• Hối lộ và việc liên quan đến hối lộ trong các hoạt động đầu tư công.

• Yêu cầu tổ chức hoặc cá nhân tự bỏ vốn đầu tư khi chương trình, dự án chưa được quyết định chủ trương đầu tư hoặc chưa được phê duyệt, gây nợ đọng trong việc xây dựng cơ bản.

• Sử dụng vốn đầu tư công không đúng mục đích, không đúng đối tượng, vượt quá tiêu chuẩn và định mức theo quy định của pháp luật.

• Làm giả hoặc làm sai lệch thông tin, hồ sơ và tài liệu liên quan đến quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, và quá trình triển khai chương trình, dự án.

• Cố ý báo cáo, cung cấp thông tin không đúng, không trung thực, không khách quan ảnh hưởng đến việc lập, thẩm định, quyết định kế hoạch, chương trình, dự án.

• Hành vi cố ý hủy hoại, lừa dối, che giấu hoặc lưu giữ không đầy đủ tài liệu, chứng từ và hồ sơ liên quan đến quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, và quá trình triển khai chương trình, dự án.

• Cản trở việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về đầu tư công.

Hối lộ trong các hoạt động đầu tư công là hành vi bị nghiêm cấm

Một số câu hỏi thường gặp về đầu tư công

Vốn đầu tư công là gì?

Vốn đầu tư công là khái niệm chỉ nguồn vốn mà Nhà nước sử dụng để đầu tư vào các dự án cần thiết phục vụ đời sống của nhân dân và sự phát triển của cộng đồng.

Tại sao phải đầu tư công?

Đầu tư công cần thiết vì thực hiện hoạt động xây dựng hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện khả năng cạnh tranh, điều tiết chu kỳ kinh tế và đảm bảo phát triển bền vững. Đầu tư công giúp hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia.

Đầu tư công có những mã nào?

Cổ phiếu đầu tư công là nhóm cổ phiếu được phát hành từ các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động đầu tư của Chính phủ. Dưới đây là các mã cổ phiếu đầu tư công tiềm năng trong năm 2023: Mã KSB (CTCP Khoáng sản và Xây dựng Bình Dương) niêm yết trên sàn HOSE, mã HHV (CTCP Đầu tư Hạ tầng giao thông Đèo Cả) niêm yết trên sàn HOSE, mã VCG (CTCP XNK và Xây dựng Việt Nam) niêm yết trên sàn HOSE, mã PLC (Tổng Công ty Hoá dầu Petrolimex), niêm yết trên sàn HNX,...

Các mã cổ phiếu đầu tư công phổ biến

Khi nào giải ngân đầu tư công?

Giải ngân đầu tư công xảy ra khi nguồn vốn được rút ra để thực hiện dự án. Thời điểm giải ngân phụ thuộc vào tiến độ dự án, thủ tục hành chính, ngân sách và tình hình thị trường.

Tại sao phải tái cơ cấu đầu tư công?

Tái cơ cấu đầu tư công nhằm tối ưu hóa nguồn vốn, đáp ứng nhu cầu hạ tầng, thích ứng với biến đổi kinh tế, tăng cường cạnh tranh và phát triển bền vững. Điều này giúp quốc gia sử dụng nguồn vốn một cách hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu phát triển.

Vốn sự nghiệp có phải vốn đầu tư công?

Vốn sự nghiệp là vốn từ ngân sách Nhà nước cấp cho các đơn vị hành chính sự nghiệp nhằm chi trả cho hoạt động sửa chữa, cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất. Vì thế, vốn sự nghiệp không phải vốn đầu tư công.

Vốn sự nghiệp không phải vốn đầu tư công

Khi nào phải điều chỉnh dự án đầu tư công?

Dự án đầu tư công cần điều chỉnh khi có thay đổi về mục tiêu, tài chính, sản xuất, thị trường, rủi ro hoặc phản hồi từ cộng đồng. Điều này đảm bảo tính hiệu quả và thích ứng với tình hình mới.

Đầu tư công đóng góp mạnh mẽ vào sự phát triển của hạ tầng kinh tế - xã hội. Hy vọng với những chia sẻ ở trên sẽ giúp các bạn hiểu thêm về khái niệm này. Ngoài ra, đừng quên truy cập Tikop.vn để cập nhật tin tức mới nhất về kiến thức tài chính mỗi ngày nhé!