Ponzi là gì? Dấu hiệu nhận biết, phòng tránh mô hình lừa đảo Ponzi

Ponzi là gì?

Khái niệm về Ponzi

Ponzi còn được gọi với tên mô hình đa cấp kim tự tháp, là một hình thức lừa đảo tài chính. Trong đó, những người tham gia đầu tư một khoản tiền với hy vọng nhận được lợi nhuận cao, nhưng thực chất họ được trả bằng tiền của những người tham gia sau. 

Người tạo ra Ponzi thường hứa hẹn đem lại khoản tiền “siêu lời” so với các kênh đầu tư khác. Họ còn sử dụng các chiêu trò quảng cáo, thưởng để thu hút nhiều người tham gia. Tuy nhiên, khi không còn ai tham gia hoặc có quá nhiều người rút tiền, hệ thống sẽ sụp đổ và người tạo ra mô hình lừa đảo này sẽ ôm tiền và biến mất. 

Mô hình Ponzi là mô hình lừa đảo

Nguồn gốc của mô hình Ponzi

Ponzi được đặt theo tên của Charles Ponzi (sinh năm 1882) - một tội phạm người Ý đã lừa hàng nghìn người vào những năm 1920. Ông đã khiến 6 ngân hàng phá sản và đây trở thành một trong những sự kiện chấn động nhất những năm đầu thế kỷ 20.  

Từ đó, khi nhắc tới Charles Ponzi, người ta biết tới câu chuyện huyền thoại của “ông tổ” lừa đảo ngành tín dụng đa cấp với mô hình Ponzi. Mô hình này là một hình thức lừa đảo nghiêm trọng và bị cấm bởi luật pháp tại hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Cấu tạo của mô hình Ponzi

Ponzi được thiết lập với 3 thành viên chính và đảm nhiệm những vai trò khác nhau như:

• Người lập kế hoạch (Schemer): Thường là một cá nhân hoặc một nhóm người lừa đảo. Nhiệm vụ chính của Schemer là tạo ra một hệ thống đầu tư hấp dẫn, hứa hẹn và thuyết phục họ tham gia với lợi nhuận cao.

• Người đầu tư (Investor): Nhóm người này tin tưởng rằng họ sẽ nhận được lợi nhuận cao từ việc đầu tư của mình. Họ thường bị cuốn theo và khó từ chối khoản tiền lời được Schemer tung hô.

• Người giới thiệu nhà đầu tư (Ponzi Introducing Investor): Đây là thành viên trong hệ thống Ponzi có nhiệm vụ giới thiệu người khác để đầu tư vào hệ thống. Khi có những “con mồi” mới gia nhập, họ sẽ hưởng khoản phần trăm lợi nhuận từ người mà họ giới thiệu. 

Cấu tạo của mô hình Ponzi gồm 3 thành viên

>>> Xem thêm: Các kênh đầu tư online dành cho người bận rộn

Lý do Ponzi là mô hình lừa đảo?

Có thể hiểu, trong mô hình Ponzi, người tham gia được hứa hẹn về mức lợi nhuận cao từ việc bán sản phẩm hoặc dịch vụ, hoặc giới thiệu người khác tham gia. Tuy nhiên, trên thực tế, nguồn thu nhập chủ yếu của hệ thống đến từ việc chiêu mộ thành viên mới chứ không phải từ việc kinh doanh thực sự. 

Thực chất khoản lợi nhuận đề ra khi “mồi chài” các nhà đầu tư bị giới hạn. Lúc này, dòng tiền đổ vào càng nhiều thì hệ thống mới tiếp tục duy trì. Bởi vậy, tới thời điểm nhất định, mô hình không thể thu hút thêm “con mồi” nào mới, lượng tiền không đủ để trả cho người tham gia thì hệ thống sẽ sụp đổ.

Do đó, mô hình đầu tư này mang tính rủi ro rất lớn, bạn sẽ có nguy cơ mất trắng khoản tiền nếu cố chấp tin theo những lời dụ dỗ của các Schemer chuyên nghiệp.

Đặc điểm của Ponzi

Mô hình Ponzi hướng tới các nhà đầu tư thiếu hiểu biết, dễ bị dẫn dắt bởi khoản lợi trước mắt. Đặc biệt, các Schemer sử dụng các thuật ngữ mơ hồ để khiến người tham gia mắc bẫy. Họ nhấn mạnh vào lợi ích mà người tham gia được hưởng như: lãi suất cao, lợi nhuận hấp dẫn, đầu tư an toàn, ít vốn.

Ngày nay, những chiêu trò lừa đảo này ngày càng tinh vi và các Schemer còn tận dụng mô hình Ponzi ngày một nhiều. Do đó, hình thức lừa đảo này đã tồn tại hơn 100 năm mà vẫn còn rất nhiều nạn nhân “sập bẫy”. 

Người tham gia bị mất tiền oan khi đầu tư vào mô hình Ponzi

Một số đặc điểm dễ nhận thấy khi được mô hình Ponzi kêu gọi:

• Schemer trả lợi nhuận cao, nhiều hình thức quảng cáo thu hút các nhà đầu tư đổ tiền vào. Lượng tiền người tham gia mới thêm vào càng nhiều, Schemer sẽ lấy tiền và chia cho người tham gia trước và gọi đó là “lợi nhuận”. 

• Sau khi đã xây dựng được lòng tin với nhóm người tham gia đầu tiên, Schemer lại tiếp tục lặp lại chiêu trò cũ. Đến khi lợi nhuận lên cao, các nhà đầu tư sẽ dồn tiền vào mô hình càng nhiều. Họ muốn khoản tiền này tăng cao hơn nữa bằng cách tiếp tục gửi tích luỹ. 

• Lúc này người điều hành Ponzi không cần trả tiền cho người tham gia mà chỉ cần gửi báo cáo để họ thấy được khoản tiền đã sinh lời tới mức nào.

• Để tránh tình trạng rút tiền ồ ạt làm phá hỏng kế hoạch Ponzi, các Schemer đưa ra các quy định về thời hạn giữ tiền. Cụ thể, nếu muốn nhận khoản lãi cao, bạn không thể rút tiền trong một thời gian nhất định. 

• Ngoài ra, nhiều mô hình Ponzi còn cho phép nhà đầu tư rút tiền, gửi tiền linh hoạt. Điều này nhằm tạo niềm tin và là bước đầu để “con mồi sập bẫy”. Khi người tham gia thấy sự linh động, giao dịch nhanh chóng, họ cảm thấy an tâm hơn và giao số tiền của mình vào hệ thống. Lúc này, họ chính thức bị mô hình Ponzi thao túng thành công.

Ngày nay, mô hình Ponzi hoạt động ngày càng tinh vi. Do đó, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức chuyên môn, nghiên cứu thị trường kỹ càng trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Phương thức hoạt động của mô hình Ponzi

Sau đây là cách hoạt động của mô hình lừa đảo Ponzi:

• Một người đứng ra khởi xướng, “mồi chài” về cơ hội đầu tư mà ai muốn tham gia cũng phải góp vốn. Người tham gia được hứa hẹn được trả lại toàn bộ vốn cùng mức lợi nhuận trong thời gian cụ thể.

• Khi có nhà đầu tư thứ 2, người khởi xướng sẽ lấy phần tiền từ người 2 để trả cho người tham gia đầu. Lúc này, người thứ nhất nhận được khoản tiền hấp dẫn này và bị “dụ dỗ” nên quyết định tiếp tục đầu tư.

• Người khởi xướng tiếp tục kêu gọi thêm “con mồi” mới và bằng cách thức dụ dỗ duy nhất. Khi hệ thống dần ổn định và không có người gia nhập mới. Hệ thống không duy trì được nữa và người khởi xướng sẽ ôm tiền bỏ chạy.

Cách thức hoạt động của mô hình đa cấp Ponzi

>>> Xem thêm:Top 11 kênh đầu tư tài chính online phổ biến nhất 2023

Nguyên nhân khiến nhà đầu tư dễ mắc bẫy Ponzi

Nguyên nhân khiến nhà đầu tư mắc bẫy Ponzi là thiếu kiến thức, muốn kiếm được lợi nhuận cao trong thời gian ngắn mà không cần phải nghiên cứu kỹ sản phẩm hay dịch vụ mà họ đầu tư. 

Đặc biệt, họ cũng dễ bị cuốn theo tâm lý bầy đàn hay còn gọi là FOMO, khi thấy nhiều người xung quanh họ tham gia và nhận được số tiền “khủng”. Họ không muốn bị bỏ lại phía sau và lo sợ bị mất cơ hội. 

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng có thể bị ảnh hưởng bởi khả năng thuyết phục của các Schemer - người luôn biết cách tạo sự tin tưởng, uy tín và chuyên nghiệp cho mình cho hệ thống của họ.

>>> Đọc thêm: FOMO là gì? 9 cách đánh bại bẫy FOMO trong chứng khoán, crypto

Dấu hiệu nhận biết mô hình lừa đảo Ponzi

Khi gặp phải một trong các dấu hiệu sau đây, bạn cần cân nhắc khi đầu tư vì rất có thể bạn đang rơi vào bẫy Ponzi:

• Hứa hẹn lợi nhuận cao, ổn định và không có rủi ro.

• Không có nguồn thu nhập rõ ràng, chỉ dựa vào việc “chiêu mộ” thành viên mới.

• Yêu cầu thành viên đóng góp tiền hoặc tài sản để tham gia.

• Khó rút vốn. Khi muốn rút vốn, người khởi xướng lại tiếp tục mồi chài thêm các gói lãi suất hấp dẫn khác.

• Không có cơ quan quản lý hoặc giám sát hoạt động của tổ chức.

• Không minh bạch về cách tính toán lợi nhuận và phân phối cho các thành viên.

Dấu hiệu nhận biết mình bị lừa vào mô hình Ponzi

Cách phòng tránh mô hình lừa đảo Ponzi nhanh chóng, hiệu quả

Để phòng tránh mô hình lừa đảo tinh vi Ponzi, nhà đầu tư có thể tham khảo những cách sau:

• Không tin vào những lời hứa về lợi nhuận cao và ổn định mà không có minh chứng rõ ràng.

• Kiểm tra kỹ lưỡng thông tin về tổ chức, cá nhân hay sản phẩm, dịch vụ mà bạn định đầu tư.

• Nghiên cứu thật kỹ hợp đồng và các điều khoản được ghi trước khi ký kết.

• Nghiên cứu kỹ các số liệu thực như: Sổ sách, báo cáo, số liệu…

• Không vay nợ hay bán tài sản để tham gia vào những cơ hội đầu tư không minh bạch, rõ ràng.

• Thận trọng với những lời mời gọi tham gia vào các mạng lưới, hệ thống hay cộng đồng đầu tư.

• Báo cơ quan chức năng nếu bạn có cơ sở nghi ngờ bị lừa đảo hoặc biết ai bị lừa đảo.

Hướng dẫn phòng tránh mắc bẫy Ponzi

>>> Xem ngay: 5 bài học đắt giá về đầu tư của người do Thái

So sánh mô hình Ponzi và mô hình kim tự tháp

Giống nhau

Mô hình Ponzi và mô hình kim tự tháp có những điểm tương tự nhau, rất dễ nhận biết như:

• Đều là hình thức lừa đảo, bản chất là đa cấp nhưng lại biến tấu thành đầu tư sinh lời.

• Người khởi xướng nhận nhiều tiền nhất, bỏ vốn ít.

• Người đứng đầu ôm tiền bỏ trốn.

Khác nhau

>>> Đọc thêm: 8 Cách đầu tư tài chính hiệu quả nhất năm 2023

Tổng hợp các vụ lừa đảo Ponzi nổi bật tại Việt Nam

Những sự kiện lừa đảo tiền kỹ thuật số theo mô hình Ponzi nổi bật nhất chính là:

Các mô hình lừa đảo Ponzi bị phát hiện tại Việt Nam

Câu hỏi thường gặp về mô hình Ponzi

Ai là cha đẻ của mô hình Ponzi?

Cha đẻ của mô hình Ponzi là Charles Ponzi. 

Vì sao nhiều người mắc bẫy lừa đảo Ponzi?

Nhiều người mắc bẫy lừa đảo Ponzi vì thiếu kiến thức, kinh nghiệm đầu tư. Ngoài ra, họ dễ bị “thao túng” bởi khoản lợi khổng lồ từ những lời chào mời siêu hấp dẫn của hình thức lừa đảo này.

Như vậy, bài viết đã giúp bạn tìm hiểu chi tiết về mô hình Ponzi là gì. Nếu không tỉnh táo, có kiến thức, nhà đầu tư sẽ dễ rơi vào bẫy do các Schemer lập sẵn. Để có thể đưa ra quyết định đầu tư thông minh, Tikop gợi ý bạn đọc tham khảo chuyên mục Kiến thức tài chính của chúng tôi để trang bị thêm nhiều thông tin hữu ích.