NIM là gì? Cách tính chỉ số NIM ngân hàng chi tiết và ví dụ minh họa

NIM là gì trong ngân hàng?

Khái niệm Net Interest Margin trong ngân hàng

Chỉ số NIM (Net Interest Margin) hay còn gọi là biên lợi nhuận lãi ròng là chỉ số then chốt phản ánh mức độ sinh lời từ hoạt động cho vay và đầu tư của ngân hàng. Nói cách khác, đây là thước đo cho thấy ngân hàng kiếm được bao nhiêu lợi nhuận từ phần chênh lệch giữa thu nhập lãi và chi phí lãi so với tài sản sinh lãi.

• NIM dương: cho thấy ngân hàng đang sử dụng vốn hiệu quả, lợi nhuận từ hoạt động tín dụng cao. Chỉ số càng lớn, khả năng sinh lời càng tốt.
• NIM thấp hoặc âm: phản ánh hiệu quả kinh doanh tài chính suy giảm, biên lợi nhuận thu hẹp, thậm chí thua lỗ.

Đối với nhà đầu tư quan tâm đến cổ phiếu ngân hàng, NIM là chỉ số không thể bỏ qua trong báo cáo tài chính. Việc theo dõi và phân tích NIM giúp đánh giá triển vọng sinh lời cũng như sức khỏe tài chính của ngân hàng trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Khái niệm Net Interest Margin trong ngân hàng

NIM có khác gì Net Interest Income (NII)?

Mặc dù đều liên quan đến thu nhập và chi phí lãi, nhưng NIM và NII khác nhau ở ba điểm nổi bật sau:

1 - Cách đo lường:

• NII là số tiền tuyệt đối (thu nhập lãi - chi phí lãi).
• NIM là tỷ lệ phần trăm (chênh lệch lãi so với tài sản sinh lãi trung bình).

2 - Ý nghĩa:

• NII cho biết ngân hàng lãi bao nhiêu tiền từ hoạt động tín dụng.
• NIM cho thấy hiệu quả sinh lời trên mỗi đồng tài sản.

3 - Ứng dụng:

• Nhà đầu tư dùng NII để biết quy mô lợi nhuận thực tế.
• NIM hữu ích để so sánh hiệu quả giữa các ngân hàng có quy mô khác nhau.

Ý nghĩa của chỉ số NIM trong ngân hàng

Đánh giá hiệu quả sinh lời tài chính

NIM là thước đo quan trọng phản ánh khả năng ngân hàng tạo ra lợi nhuận từ hoạt động cốt lõi như cho vay và huy động vốn. Một NIM cao thường cho thấy:

• Chi phí vốn được tối ưu: Ngân hàng huy động vốn với lãi suất đầu vào thấp.
• Danh mục cho vay hiệu quả: Tập trung vào phân khúc khách hàng hoặc sản phẩm mang lại biên lợi nhuận cao.
• Tận dụng tốt tài sản sinh lãi: Đầu tư vào các sản phẩm tài chính ổn định, giúp duy trì lợi nhuận bền vững.

Ví dụ:

Vai trò của NIM trong chiến lược ngân hàng

NIM không chỉ là kết quả tài chính mà còn là công cụ điều hướng chiến lược kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng. Tỷ lệ này tác động mạnh mẽ đến các quyết định dài hạn về sản phẩm, chính sách và định vị thị trường. Cụ thể, NIM đóng vai trò trong:

• Chiến lược cho vay: NIM cao khuyến khích ngân hàng mở rộng tín dụng, trong khi NIM thấp buộc họ phải tái cấu trúc danh mục cho vay.
• Chính sách lãi suất: Biến động của NIM là yếu tố để điều chỉnh mức lãi suất đầu ra - đầu vào nhằm tối ưu lợi nhuận biên.
• Kiểm soát rủi ro tín dụng: Khi NIM giảm do chất lượng tín dụng kém, ngân hàng cần siết lại điều kiện cho vay hoặc thay đổi hướng đi sang các nhóm khách hàng ít rủi ro hơn.

Vai trò của NIM trong chiến lược ngân hàng

Cách tính NIM ngân hàng chuẩn xác

Công thức tính NIM

Chỉ số Net Interest Margin (NIM) được xác định dựa trên thu nhập lãi ròng (Net Interest Income – NII) so với tài sản sinh lãi bình quân (Average Interest-Earning Assets).

Trong đó:

• Net Interest Income (NII) = Thu nhập lãi (Interest Income) – Chi phí lãi (Interest Expense). Thu nhập lãi là tiền lãi ngân hàng thu được từ các khoản cho vay, trái phiếu, thế chấp và các sản phẩm tài chính sinh lời. Ngược lại, chi phí lãi là số tiền ngân hàng phải trả cho tiền gửi của khách hàng hoặc vốn vay từ các tổ chức khác.
• Average Interest-Earning Assets = (Tài sản sinh lãi đầu kỳ + Tài sản sinh lãi cuối kỳ) ÷ 2. Đây thường bao gồm các khoản vay, thế chấp và công cụ đầu tư sinh lời khác.

Ví dụ minh họa cụ thể

Giả sử một ngân hàng có số liệu sau:

• Thu nhập lãi (Interest Income): 500,000 USD
• Chi phí lãi (Interest Expense): 100,000 USD
• Tài sản sinh lãi đầu kỳ: 19,000,000 USD
• Tài sản sinh lãi cuối kỳ: 21,000,000 USD

Bước 1: Tính NII

NII = 500,000 − 100,000 = 400,000 USD

Bước 2: Tính tài sản sinh lãi bình quân

Average Assets = (19,000,000+21,000,000) / 2 = 20,000,000 USD

Bước 3: Tính NIM

NIM = 400,000 / 20,000,000 = 0.02 = 2%

Những yếu tố ảnh hưởng đến hệ số NIM

Chi phí vốn và nguồn huy động

Chi phí vốn là một trong những yếu tố then chốt tác động trực tiếp đến hệ số NIM của ngân hàng. Khi lãi suất huy động tăng cao, ngân hàng buộc phải chi trả mức lãi cao hơn cho người gửi tiền, khiến chi phí vốn đội lên và làm thu hẹp biên lợi nhuận ròng.
Ngược lại, nếu ngân hàng sở hữu nguồn vốn giá rẻ và ổn định, đặc biệt đến từ tiền gửi không kỳ hạn (CASA), thì áp lực về chi phí sẽ giảm đi đáng kể. Điều này góp phần cải thiện hệ số NIM nhờ vào khả năng duy trì mức lãi vay cao hơn so với chi phí vốn thấp.
Ví dụ:

• Ngân hàng có tỷ lệ CASA cao thường duy trì NIM tốt hơn nhờ huy động với chi phí gần như bằng 0%.
• Trong thời kỳ cạnh tranh lãi suất mạnh, chi phí vốn tăng khiến NIM giảm, dù lãi suất cho vay không tăng tương ứng.

Như vậy, khả năng duy trì nguồn vốn rẻ và ổn định chính là yếu tố then chốt để bảo vệ biên lợi nhuận của ngân hàng.

Lãi suất cho vay

Mức lãi suất đầu ra có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh lời: lãi suất cho vay cao thường giúp NIM tăng. Tuy nhiên, việc đẩy lãi suất lên quá cao không phải lúc nào cũng có lợi, bởi nó có thể:

• Làm giảm khả năng trả nợ của khách hàng.
• Tăng tỷ lệ nợ xấu và rủi ro tín dụng.
• Mất thị phần khi đối thủ duy trì mức lãi suất cạnh tranh hơn.

Do đó, ngân hàng cần cân bằng giữa mức lãi suất cho vay và chất lượng tín dụng, thay vì chỉ tập trung tối đa hóa biên lợi nhuận ngắn hạn.

Nợ xấu và các khoản dự phòng

Tỷ lệ nợ xấu cao sẽ trực tiếp ảnh hưởng tiêu cực đến NIM. Nguyên nhân là:

• Nợ xấu làm giảm tài sản sinh lãi thực tế, khiến ngân hàng không thu được lãi từ các khoản vay không hiệu quả.
• Ngân hàng phải trích lập dự phòng rủi ro tín dụng, làm giảm thu nhập lãi ròng.

Ngoài ra, nếu ngân hàng buộc phải bán nợ xấu với chiết khấu sâu hoặc xử lý qua VAMC, thu nhập từ hoạt động lãi cũng sẽ bị ảnh hưởng. Vì vậy, để duy trì một tỷ lệ NIM bền vững, việc kiểm soát chất lượng tín dụng và quản trị rủi ro là không thể bỏ qua.

Những yếu tố ảnh hưởng đến hệ số NIM

So sánh NIM giữa các ngân hàng Việt Nam

Bảng so sánh hệ số NIM cập nhật (năm gần nhất)

Dựa trên số liệu thống kê từ Vietstock cập nhật đến cuối năm 2024, bảng dưới đây cho thấy hệ số NIM của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Qua đó, có thể thấy sự chênh lệch rõ rệt về biên lợi nhuận giữa các ngân hàng lớn và nhóm ngân hàng nhỏ hơn.

(Cập nhật: 04/08/2025, Nguồn: Vietstock.vn)

Phân tích xu hướng thay đổi và lý do

Theo thống kê cập nhật đến cuối năm 2024, hệ số NIM tại hầu hết ngân hàng Việt Nam có xu hướng giảm mạnh, đặc biệt ở nhóm ngân hàng quốc doanh và một số ngân hàng thương mại cổ phần lớn. Nguyên nhân chính đến từ một số yếu tố sau:

• Chi phí huy động tăng: Lãi suất huy động tăng nhanh hơn lãi suất cho vay khiến biên lãi ròng bị thu hẹp.
• Áp lực giảm lãi suất cho vay: Để hỗ trợ khách hàng và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, nhiều ngân hàng buộc phải giảm lãi suất cho vay, làm giảm thu nhập lãi.
• Chuyển dịch cơ cấu tài sản sinh lãi: Các ngân hàng ưu tiên tăng tỷ trọng đầu tư trái phiếu Chính phủ hoặc cho vay ngắn hạn có lãi suất thấp, ảnh hưởng đến NIM chung.
• Tăng trích lập dự phòng rủi ro tín dụng: Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, nợ xấu gia tăng buộc ngân hàng phải tăng trích lập, làm giảm thu nhập lãi ròng thực tế.

Mặc dù vậy, một số ngân hàng vẫn giữ được hệ số NIM cao nhờ cơ cấu khách hàng ổn định, chi phí vốn thấp và chiến lược tín dụng hiệu quả, điển hình là nhóm ngân hàng bán lẻ và số hóa mạnh.

Hệ số NIM bao nhiêu là tốt?

Ngưỡng lý tưởng của chỉ số NIM

Không có một mức NIM cố định được xem là “chuẩn” cho tất cả các ngân hàng, tuy nhiên theo các chuyên gia tài chính, ngưỡng NIM lý tưởng thường nằm trong khoảng 3% đến 4% đối với các ngân hàng hoạt động hiệu quả và kiểm soát rủi ro tốt. Mức NIM này phản ánh sự cân đối giữa lợi nhuận từ cho vay và chi phí huy động vốn, đồng thời đảm bảo tính ổn định và bền vững của hoạt động tín dụng.

Một NIM cao hơn 4% có thể được coi là tích cực trong một số trường hợp, đặc biệt với các ngân hàng có mô hình bán lẻ hoặc cho vay tiêu dùng. Ngược lại, NIM dưới 2% thường cho thấy hiệu quả sinh lời thấp và tiềm ẩn vấn đề về chi phí vốn hoặc danh mục tài sản sinh lãi kém hiệu quả.

Trường hợp NIM cao nhưng rủi ro tăng

Dù hệ số NIM cao thường được đánh giá tích cực, nhưng trong một số tình huống, con số này có thể phản ánh mức độ rủi ro tín dụng cao thay vì hiệu quả vận hành. Điều này xảy ra khi ngân hàng:

• Tập trung vào cho vay tiêu dùng hoặc tín chấp với lãi suất cao.
• Nới lỏng điều kiện tín dụng để tăng trưởng nhanh, từ đó đẩy NIM lên cao.

Ví dụ, một ngân hàng đẩy mạnh cho vay tiêu dùng không tài sản đảm bảo có thể đạt NIM tới 5% hoặc cao hơn, tuy nhiên rủi ro nợ xấu cũng gia tăng, buộc ngân hàng phải trích lập dự phòng lớn trong các kỳ tiếp theo. Điều này về dài hạn sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận ròng và làm suy giảm chất lượng tài sản. Do đó, NIM cao cần được xem xét cùng với các chỉ số khác như tỷ lệ nợ xấu (NPL), ROA, ROE và chi phí dự phòng để có cái nhìn toàn diện hơn về hiệu quả và rủi ro hoạt động của ngân hàng.

Hệ số NIM lý tưởng

Ứng dụng NIM trong phân tích đầu tư tài chính

NIM và định giá cổ phiếu ngân hàng

Trong lĩnh vực đầu tư tài chính, chỉ số NIM là một yếu tố quan trọng khi đánh giá hiệu quả hoạt động và tiềm năng tăng trưởng của cổ phiếu ngân hàng. Một hệ số NIM cao thường được hiểu là dấu hiệu cho thấy ngân hàng đang quản lý tốt chi phí vốn và tối ưu hóa lợi nhuận từ tài sản sinh lãi. Điều này góp phần tăng kỳ vọng lợi nhuận trong mắt nhà đầu tư và thường dẫn đến mức định giá cổ phiếu cao hơn trên thị trường.

Tuy nhiên, để có cái nhìn toàn diện, nhà đầu tư không nên chỉ dựa vào NIM. Cần kết hợp phân tích với các chỉ số tài chính khác như:

• ROE (Return on Equity): Đo lường khả năng sinh lời trên vốn chủ sở hữu.
• ROA (Return on Assets): Thể hiện hiệu quả sử dụng tổng tài sản để tạo ra lợi nhuận.
• Tỷ lệ nợ xấu (NPL) và chi phí dự phòng rủi ro: Để đánh giá tính bền vững của thu nhập lãi.

Việc định giá cổ phiếu ngân hàng nên dựa trên tổng hòa của các chỉ số hiệu quả và rủi ro, trong đó NIM là một thành phần cốt lõi.

Nhà đầu tư cần chú ý gì khi NIM thay đổi?

Biến động của NIM có thể là chỉ báo quan trọng cho xu hướng hoạt động và sức khỏe tài chính của ngân hàng. Tuy nhiên, mỗi sự thay đổi của NIM cần được đặt trong bối cảnh cụ thể để tránh những đánh giá sai lệch. Nhà đầu tư nên chú ý các yếu tố sau:

• Diễn biến lãi suất thị trường: NIM có xu hướng tăng khi lãi suất cho vay tăng nhanh hơn lãi suất huy động. Ngược lại, khi mặt bằng lãi suất giảm mạnh, NIM có thể co lại, ảnh hưởng đến biên lợi nhuận.
• Chiến lược kinh doanh của ngân hàng: Chuyển dịch từ cho vay bán buôn sang bán lẻ, mở rộng cho vay tiêu dùng, hoặc tập trung vào khách hàng doanh nghiệp đều có thể tác động đến cấu trúc NIM.
• Rủi ro tín dụng: NIM tăng mạnh trong khi tỷ lệ nợ xấu cũng tăng có thể là dấu hiệu của tăng trưởng nóng và mất kiểm soát rủi ro. Việc này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận thực tế trong tương lai.

Do đó, NIM không chỉ là con số về lợi nhuận, mà còn là thước đo gián tiếp về chiến lược vận hành và mức độ thận trọng trong quản lý rủi ro của ngân hàng. Nhà đầu tư thông minh cần phân tích NIM một cách liên kết và cân bằng với các chỉ số và bối cảnh vĩ mô liên quan.

Ứng dụng NIM trong phân tích đầu tư tài chính

Câu hỏi thường gặp về chỉ số NIM

Tỷ lệ NIM là gì?

Tỷ lệ NIM (Net Interest Margin) là chỉ số đo lường mức chênh lệch giữa thu nhập lãi từ hoạt động cho vay và chi phí trả lãi cho huy động vốn so với tổng tài sản sinh lãi của ngân hàng. NIM phản ánh hiệu quả sinh lời từ hoạt động tín dụng: NIM càng cao, ngân hàng càng có lợi nhuận tốt từ hoạt động cho vay và đầu tư; ngược lại, NIM thấp cho thấy biên lợi nhuận bị thu hẹp.

NIM tín dụng là gì?

NIM tín dụng là biên lợi nhuận lãi ròng trong hoạt động tín dụng của ngân hàng, thể hiện phần chênh lệch giữa lãi suất cho vay thu được từ khách hàng và lãi suất huy động phải trả cho người gửi tiền, sau đó so sánh với tổng dư nợ cho vay. Chỉ số này giúp đánh giá mức độ sinh lời của ngân hàng từ hoạt động tín dụng, phản ánh hiệu quả trong việc cân đối giữa chi phí vốn và lợi nhuận từ cho vay.

NIM cho vay là gì​?

NIM cho vay là biên lợi nhuận lãi ròng từ hoạt động cho vay của ngân hàng, được tính bằng chênh lệch giữa lãi suất cho vay thu được từ khách hàng và chi phí huy động vốn, sau đó chia cho tổng dư nợ cho vay. Chỉ số này cho thấy ngân hàng kiếm được bao nhiêu lợi nhuận thực tế từ hoạt động cho vay sau khi đã trừ đi chi phí vốn.

Làm sao biết ngân hàng có NIM tốt?

Để biết một ngân hàng có NIM (Net Interest Margin) tốt hay không, bạn có thể dựa vào các yếu tố sau:

• So sánh với trung bình ngành: Nếu NIM của ngân hàng cao hơn mức bình quân của ngành (ví dụ các ngân hàng thương mại Việt Nam thường có NIM quanh 3%-4%), thì ngân hàng đó đang khai thác vốn hiệu quả.
• Ổn định và bền vững qua các kỳ: NIM không chỉ cao trong ngắn hạn mà còn duy trì ổn định qua nhiều quý/năm cho thấy mô hình kinh doanh lành mạnh và ít phụ thuộc biến động thị trường.
• Tăng trưởng cùng với chất lượng tài sản: NIM tốt cần đi kèm với nợ xấu thấp, tỷ lệ an toàn vốn (CAR) tốt, chứng tỏ ngân hàng không đánh đổi lợi nhuận bằng rủi ro tín dụng.
• Cơ cấu nguồn vốn và khách hàng đa dạng: Ngân hàng có tỷ lệ CASA (tiền gửi không kỳ hạn) cao sẽ giảm chi phí huy động, giúp NIM cải thiện. Ngoài ra, ngân hàng có khách hàng đa dạng (cá nhân, SME, doanh nghiệp lớn) sẽ ít bị phụ thuộc một nguồn thu, đảm bảo NIM bền vững.
• Hiệu quả so với đối thủ cùng phân khúc: NIM của một ngân hàng bán lẻ (ưu tiên cho vay cá nhân, tiêu dùng) thường cao hơn ngân hàng bán buôn (cho vay doanh nghiệp lớn). So sánh trong đúng nhóm sẽ đánh giá chính xác hơn.

NIM thay đổi thế nào theo lãi suất thị trường?

NIM thường biến động theo lãi suất thị trường. Khi lãi suất huy động tăng nhanh hơn lãi suất cho vay, biên lãi ròng (NIM) sẽ bị thu hẹp vì chi phí vốn tăng cao. Ngược lại, khi lãi suất huy động giảm hoặc lãi suất cho vay duy trì ở mức cao, NIM có xu hướng mở rộng. Ngoài ra, sự thay đổi của lãi suất thị trường còn tác động khác nhau tùy theo cơ cấu tài sản – nguồn vốn và chiến lược quản trị lãi suất của từng ngân hàng.

Có nên đầu tư vào cổ phiếu ngân hàng dựa trên NIM không?

NIM là chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả sinh lời cốt lõi, nhưng không nên là yếu tố duy nhất khi quyết định đầu tư. Nhà đầu tư cần phân tích thêm các chỉ số như ROE, ROA, tỷ lệ nợ xấu, mức tăng trưởng tín dụng và cả bối cảnh lãi suất vĩ mô để đưa ra quyết định chính xác hơn.

Hy vọng những chia sẻ chi tiết trên đã giúp bạn có câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi NIM là gì cũng như cách ứng dụng chỉ số quan trọng này vào việc đánh giá sức khỏe của một ngân hàng. Đừng quên thường xuyên theo dõi chuyên mục Kiến thức tài chính của Tikop để không bỏ lỡ những bài phân tích chuyên sâu và hữu ích khác nhé!