Kiểm toán là gì? Chức năng và vai trò của kiểm toán hiện nay

Kiểm toán là gì?

Khái niệm về kiểm toán

Kiểm toán là quá trình đánh giá và xác minh tính chính xác, công bằng và đáng tin cậy của thông tin tài chính, ghi chép và hoạt động kinh doanh của một tổ chức hoặc cá nhân nào đó. Mục đích của kiểm toán là cung cấp một đánh giá độc lập về sự chính xác của thông tin tài chính và quản lý rủi ro trong công ty.

Kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đổi mới của nền kinh tế thị trường 

Kết quả của quá trình kiểm toán thường được trình bày trong báo cáo kiểm toán, trong đó kiểm toán viên đưa ra ý kiến về tính chính xác và phù hợp của thông tin tài chính. Báo cáo kiểm toán cung cấp thông tin quan trọng cho các bên liên quan như cổ đông, ngân hàng, nhà đầu tư và cơ quan quản lý để họ có thể đưa ra quyết định về việc đầu tư, vay mượn hoặc quản lý doanh nghiệp.

Lịch sử ra đời

Ngành kiểm toán thế giới ra đời vào thế kỷ thứ 3 TCN, gắn liền với nền văn minh của hai nước La Mã và Ấn Độ, tuy nhiên nó chỉ ở mức độ sơ khai. Đến thế kỷ 20, cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp và tài chính, các công ty kiểm toán lớn như Deloitte (từ năm 1895) và KPMG (từ năm 1987) và các tổ chức về kiểm toán Hiệp hội Kế toán Công chứng Hoa Kỳ (AICPA) và Hiệp hội Kế toán Quốc tế (IFAC) ra đời.

Tại Việt Nam, năm 1991 ngành kiểm toán mới chính thức xuất hiện, luật kiểm toán được ban hành vào năm 2015, qua 2 lần sửa đổi, bổ sung gồm số 81/2015/QH13 và 93/2015/QH13.  

Ý nghĩa quan trọng của kiểm toán

Kiểm toán có ý nghĩa quan trọng vì nó đóng vai trò trong việc bảo vệ sự tin cậy của thông tin tài chính và quản lý rủi ro trong các tổ chức kinh doanh. Cụ thể:

• Đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin tài chính: Kiểm toán giúp xác minh tính chính xác của thông tin tài chính được báo cáo. Bằng cách kiểm tra và đánh giá hệ thống ghi chép, quy trình và phương pháp tính toán, kiểm toán viên đưa ra ý kiến về tính đáng tin cậy của thông tin tài chính.

• Cải thiện quản lý rủi ro: Kiểm toán giúp xác định và đánh giá rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Thông qua cách kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ, đánh giá mức độ tuân thủ các quy định, các kiểm toán viên có thể đề xuất các cải tiến, khuyến nghị để cải thiện quản lý rủi ro và giảm thiểu các sai sót.

• Giúp hỗ trợ cổ đông, nhà đầu tư: Báo cáo kiểm toán cung cấp thông tin quan trọng cho các bên liên quan trong việc ra quyết định. Các báo cáo kiểm toán có thể giúp cổ đông đánh giá hiệu quả và sự bền vững của doanh nghiệp, hỗ trợ ngân hàng trong việc xác định khả năng tài chính và tín dụng của khách hàng, đồng thời giúp cơ quan quản lý trong việc giám sát và kiểm soát hoạt động kinh doanh.

Ý nghĩa quan trọng của kiểm toán

Kiểm toán tiếng Anh là gì?

Kiểm toán trong tiếng Anh là Audit, đóng vai trò quan trọng đối với tiến trình đổi mới của nền kinh tế thị trường Việt Nam.

Phân loại kiểm toán hiện nay

Theo tổ chức

Nếu dựa trên loại hình tổ chức kiểm toán, thì kiểm toán được phân thành 3 loại:

• Kiểm toán Nhà nước: Là hoạt động kiểm toán do các cơ quan kiểm toán Nhà nước thực hiện. Đây là một hình thức kiểm toán chính thức và độc lập, được tiến hành theo quy định của pháp luật và Nhà nước. Kiểm toán Nhà nước do cơ quan Nhà nước tiến hành theo luật định và không mất phí.

• Kiểm toán độc lập: Là hình thức kiểm toán được thực hiện bởi các kiểm toán viên tại các công ty chuyên về dịch vụ kiểm toán, hoặc các công ty độc lập tư nhân. Nguyên tắc này bảo đảm rằng kiểm toán viên có khả năng thực hiện công việc một cách khách quan, công bằng và không bị ảnh hưởng bởi quan điểm, lợi ích hay áp lực từ bên ngoài.

• Kiểm toán nội bộ: Là hình thức kiểm toán mà các cá nhân kiểm toán viên sẽ thuộc nội bộ của doanh nghiệp, tổ chức. Các kế toán nội bộ sẽ có nhiệm vụ đánh giá và cung cấp đánh giá đối với các hoạt động kiểm soát nội bộ, quản lý rủi ro, dựa trên các chỉ đạo của Ban Giám đốc.

Phân loại kiểm toán hiện nay

Theo mục đích

Dựa theo mục đích của kế toán thì kế toán cũng được phân thành 3 loại chính. Bao gồm:

• Kiểm toán tuân thủ: Là hình thức kiểm toán nhằm xem xét, đánh giá các doanh nghiệp có tuân thủ các quy định mà cơ quan Nhà nước đã ban hành hay không?

• Kiểm toán hoạt động: Là hoạt động kiểm toán nhằm đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả, tính hiệu lực của tổ chức hoặc doanh nghiệp.

• Kiểm toán báo cáo tài chính: Là hình thức kiểm toán nhằm kiểm tra, xác minh tính xác thực của báo cáo tài chính đã được công bố. Ví dụ như: báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ hoặc thuyết minh báo cáo tài chính,...

Vai trò và chức năng của kiểm toán

Vai trò

Vai trò của kiểm toán ngày càng trở nên quan trọng trong nền kinh tế hiện đại. Nó phản ánh mức độ chuẩn mực của hoạt động kế toán trong các hoạt động kinh tế đất nước. Kiểm toán viên đóng góp vào việc cung cấp thông tin đáng tin cậy và chính xác về tài chính và hoạt động của tổ chức. Ngoài ra, kiểm toán viên cũng đóng vai trò quan trọng đối với cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức.

Kiểm toán viên giúp cơ quan nhà nước kiểm soát ngân quỹ và quản lý tài sản quốc gia. Qua quá trình kiểm toán, kiểm toán viên đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả của các chính sách tài chính của nhà nước. 

Vai trò của kiểm toán viên

Chức năng

Chức năng của kiểm toán viên bao gồm các hoạt động và nhiệm vụ thực hiện trong quá trình kiểm toán để đảm bảo tính chính xác, đáng tin cậy cho hoạt động kinh doanh của tổ chức. Cụ thể:

• Kiểm tra và đánh giá thông tin tài chính: Kiểm toán viên kiểm tra các báo cáo tài chính, bao gồm bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và thuyết minh báo cáo tài chính. Từ đó, giúp xác minh tính chính xác của thông tin, tính pháp lý và các nghiệp vụ liên quan.

• Xác định lỗi và rủi ro: Kiểm toán viên tìm kiếm các lỗi, sai sót và rủi ro trong hệ thống tài chính và quy trình kinh doanh của tổ chức. Bên cạnh đó, kiểm toán cũng đánh giá hiệu lực của các quy trình kiểm soát nội bộ, đề xuất cải tiến để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa hoạt động.

• Đảm bảo tuân thủ quy định Nhà nước: Kiểm toán viên kiểm tra việc tuân thủ các quy định, quy chế, quy trình và chính sách liên quan đến hoạt động kinh doanh của tổ chức. Đồng thời, xem xét việc tổ chức tuân thủ các quy tắc và quy định pháp luật hay chưa và đưa ra ý kiến, báo cáo về mức độ tuân thủ đó.

• Tư vấn và cải tiến: Kiểm toán viên có thể đóng vai trò tư vấn cho tổ chức, cung cấp các ý kiến để cải thiện quy trình kiểm soát nội bộ, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng cường quản lý rủi ro. Từ đó, có thể đề xuất các biện pháp cải tiến, quy trình tài chính mới và các chiến lược quản lý.

• Bảo vệ lợi ích công chúng: Kiểm toán viên đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích công chúng bằng cách đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy của thông tin tài chính và hoạt động của tổ chức. Kiểm toán viên cung cấp thông tin quan trọng cho các bên liên quan như cổ đông, ngân hàng, cơ quan quản lý và công chúng để họ có thể đưa ra quyết định dựa trên cơ sở thông tin chính xác.

Kiểm toán có chức năng quan trọng đối với doanh nghiệp, nền kinh tế đất nước

Quy trình thực hiện công việc của kiểm toán viên đầy đủ

Lập kế hoạch

Việc lập kế hoạch là một giai đoạn không thể thiếu trong quá trình kiểm toán. Nó định hướng và định ra các hoạt động trong kiểm toán. Đảm bảo lập kế hoạch tốt giúp quá trình kiểm toán diễn ra suôn sẻ và linh hoạt. 

Trong giai đoạn này, kiểm toán viên sẽ xác định mục tiêu, thu thập thông tin, đánh giá rủi ro, thiết lập phương pháp kiểm toán, lập lịch và chuẩn bị tài liệu. Lập kế hoạch kiểm toán đảm bảo quá trình được thực hiện theo cách có hệ thống và chính xác, tránh các tình huống phát sinh.

Quy trình thực hiện công việc của kiểm toán viên đầy đủ

Xây dựng quy trình

Xây dựng chương trình kiểm toán là quá trình đòi hỏi xác định số lượng và thứ tự các bước. Kiểm toán viên thu thập thông tin, xác định mục tiêu, định rõ phạm vi và lên lịch công việc. Đồng thời, xây dựng chương trình kiểm toán đảm bảo tính hợp lý, đáng tin cậy và chính xác của quá trình kiểm toán.

Sử dụng các phương pháp thu thập thông tin

Sau khi xây dựng quy trình, các kiểm toán viên cần sử dụng các phương pháp khác nhau để thu thập thông tin. Cụ thể:

• Kiểm toán cân đối: Sử dụng phương trình kế toán để thực hiện kiểm toán.

• Đối chiếu trực tiếp: Thu thập các nguồn dữ liệu khác nhau và so sánh chúng với mục tiêu cụ thể.

• Đối chiếu logic: Nghiên cứu mối liên hệ giữa các chỉ tiêu để xác định sự tương quan giữa chúng.

• Kiểm kê: Kiểm tra các đối tượng kiểm toán để phát hiện lỗi hoặc sự cố.

• Điều tra: Sử dụng các phương pháp khác nhau để tiếp cận và đánh giá các đối tượng kiểm toán.

• Trắc nghiệm: Tái hiện các hoạt động nghiệp vụ để xác minh kết quả của quá trình đã được thực hiện trước đó.

Quy trình thực hiện công việc của kiểm toán viên đầy đủ

Ghi chép và nhận định

Thực tế, mọi nhận định, con số và sự kiện liên quan đều cần được kiểm toán viên ghi chép lại. Đây là một bước quan trọng để tạo ra căn cứ và bằng chứng khách quan để đưa ra những kết luận kiểm toán. Việc ghi chép thông tin có nhiều ưu điểm bao gồm theo dõi tính xác thực của thông tin, tổ chức sắp xếp dữ liệu và đảm đảm bảo tính khách quan nhất. 

Lập báo cáo và đưa ra kết luận

Sau quá trình kiểm toán, kiểm toán viên có trách nhiệm đưa ra kết luận kiểm toán. Các kết luận này thường được thể hiện qua biên bản hoặc báo cáo kiểm toán. Để đưa ra kết luận chính xác, kiểm toán viên phải thực hiện các công việc sau:

• Kiểm toán viên phải kiểm tra, đánh giá các khoản nợ mà tổ chức hoặc doanh nghiệp phải trả, đảm bảo rằng không có những khoản nợ phát sinh ngoài dự kiến gây ảnh hưởng tiêu cực đến tài chính.

• Xem xét các sự kiện xảy ra sau khi ngày kết thúc sự kiện được kiểm toán. Điều này đảm bảo rằng các sự kiện quan trọng sau kiểm toán đã được xem xét và phản ánh đúng trong kết luận.

• Kiểm toán viên cần đánh giá tính liên tục của hoạt động kế toán và quản trị của tổ chức hoặc doanh nghiệp, bằng cách kiểm tra các quy trình và hệ thống kiểm soát nội bộ.

• Kiểm toán viên cần thu thập thông tin từ Ban Giám đốc hoặc những người có trách nhiệm quản lý để hiểu rõ hơn về các vấn đề và giải trình liên quan đến báo cáo tài chính.

Quy trình thực hiện công việc của kiểm toán viên đầy đủ

Các yêu cầu cần có của nhân viên kiểm toán

Quy định đăng ký hành nghề

Theo khoản 1 Điều 15 Luật Kiểm toán độc lập số 67/2011/QH12, quy định đăng ký hành nghề cần đảm bảo các điều kiện sau:

• Là kiểm toán viên

• Có thời gian làm kiểm toán viên thực tế từ đủ 36 tháng trở lên

• Tham gia đầy đủ chương trình cập nhật kiến thức

Tiêu chuẩn của kiểm toán viên

Theo quy quy định tại Điều 14 Luật kiểm toán độc lập số 67/2011/QH12 thì tiêu chuẩn của một kiểm toán viên sẽ bao gồm:

• KIểm toán viên phải có đủ tiêu chuẩn năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, khách quan. Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên thuộc chuyên ngành tài chính, ngân hàng, kế toán, kiểm toán hoặc chuyên ngành khác theo quy định của Bộ Tài chính và có Chứng chỉ kiểm toán viên theo quy định của Bộ Tài chính.

• Trường hợp người có chứng chỉ của nước ngoài được Bộ Tài chính công nhận, đạt kỳ thi sát hạch bằng tiếng Việt về pháp luật Việt Nam và có đủ các tiêu chuẩn quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều này thì được công nhận là kiểm toán viên.

Các tiêu chuẩn của một kiểm toán viên

Tố chất của nhân viên kiểm toán

Để trở thành một nhân viên kiểm toán xuất sắc, cần có những tố chất dưới đây:

• Kiến thức chuyên môn về kế toán: Nhân viên kiểm toán cần có kiến thức vững vàng về quy tắc, tiêu chuẩn kế toán, các phương pháp tính toán, báo cáo tài chính và các khía cạnh khác của lĩnh vực kế toán.

• Kỹ năng phân tích: Nhân viên kiểm toán cần có khả năng phân tích thông tin và dữ liệu kế toán để đưa ra những nhận định, đánh giá và kết luận chính xác. Điều này bao gồm khả năng hiểu và xử lý số liệu, nhận biết các rủi ro và điểm yếu trong quá trình kế toán.

• Tính cẩn trọng và đạo đức nghề nghiệp: Nhân viên kiểm toán cần có tính cẩn trọng cao và tuân thủ đạo đức nghề nghiệp. Việc làm việc trong lĩnh vực kiểm toán đòi hỏi sự chính xác, trung thực và đảm bảo tuân thủ các quy định và quy tắc chuyên ngành.

• Yêu cầu hiểu biết về quy định pháp luật: Ngoài ra, một kiểm toán viên cũng cần am hiểu về pháp luật, các quy định, chính sách về tài chính, kiểm toán. Điều này sẽ giúp ích trong quá trình làm việc, tư vấn cho doanh nghiệp.

Kiểm toán viên cần kiến thức chuyên môn, đạo đức, hiểu biết về pháp luật

Mức lương và cơ hội nghề nghiệp của ngành kiểm toán

Về mức lương trung bình hiện nay

Mức lương của ngành kiểm toán luôn là chủ đề hot được các bạn trẻ quan tâm. Thực tế, kiểm toán viên đem đến cơ hội việc làm cao, mức lương hấp dẫn. Tuy nhiên, tùy vào kinh nghiệm làm việc mà mức lương trung bình của ngành kiểm toán cũng khác nhau. Cụ thể:

• Đối với sinh viên mới ra trường, chưa có kinh nghiệm: 5 - 7 triệu VNĐ

• Đối với kiểm toán viên có 1 - 3 năm kinh nghiệm: 7 - 12 triệu VNĐ

• Đối với kiểm toán viên từ 3 - 7 năm kinh nghiệm: 10 - 20 triệu VNĐ

• Đối với kiểm toán viên từ 5 - 10 năm kinh nghiệm: 15 - 25 triệu VNĐ

Mức lương trung bình của một kiểm toán viên là khoảng 7 - 15 triệu VNĐ

Về cơ hội phát triển nghề nghiệp

Cơ hội phát triển của ngành kiểm toán viên gắn liền với tình hình kinh tế của đất nước. Đặc biệt, Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ trong khu vực, dẫn đến nhu cầu về ngành kiểm toán, tài chính cũng tăng cao. Theo tờ US News & World Report kế toán đứng ở vị trí thứ 13 trong danh sách công việc tốt nhất năm 2021. 

Vì thế, kế toán viên đem đến cho bạn nhiều cơ hội phát triển, với mức lương hấp dẫn. Nếu có năng lực tốt, bạn còn có cơ hội  làm việc ở 1 trong 4 công ty kiểm toán lớn nhất thế giới: Ernst & Young, Deloitte, KPMG và PwC.

Thông tin khối thi, điểm chuẩn của các trường chuyên ngành Kiểm toán

Khu vực miền Nam

Dưới đây là chi tiết điểm chuẩn, khối thi của các trường chuyên ngành Kiểm toán khu vực miền Nam để bạn có thể tham khảo:

Điểm chuẩn ngành kiểm toán khu vực miền Nam

Khu vực miền Bắc

Dưới đây là chi tiết điểm chuẩn, khối thi của các trường chuyên ngành Kiểm toán khu vực miền Bắc để bạn có thể tham khảo:

Một số thuật ngữ khác về kiểm toán

Kiểm toán môi trường

Kiểm toán môi trường là quá trình đánh giá, kiểm tra và xác minh hiệu quả của các hoạt động và biện pháp quản lý môi trường trong một tổ chức, doanh nghiệp hoặc dự án. Mục tiêu chính của kiểm toán môi trường là đảm bảo rằng các hoạt động của tổ chức đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, luật pháp và quy định liên quan, và có các biện pháp bảo vệ môi trường hiệu quả.

Kiểm toán môi trường đánh giá về các tiêu chuẩn liên quan đến bảo vệ môi trường

Kiểm toán xây dựng

Kiểm toán xây dựng là quá trình các kiểm toán viên, công ty kiểm toán thu thập thông tin dự án, công tác quyết toán vốn đầu tư của dự án và đưa ra ý kiến một cách độc lập. Chức năng chính của kiểm toán viên xây dựng là cung cấp, kiểm tra dữ liệu, hoạt động của dự án cho một mục đích nhất định.

Kiểm toán tuân thủ

Kiểm toán tuân thủ (compliance audit) là quá trình đánh giá và kiểm tra để xác định mức độ tuân thủ của một tổ chức, doanh nghiệp hoặc cá nhân đối với các quy định, tiêu chuẩn, luật pháp và các yêu cầu khác. Các quy định bao gồm văn bản hướng dẫn luật, quy chế, quy định, chế độ mà đơn vị kiểm toán phải thực hiện,...

Kiểm toán tuân thủ (compliance audit)

Kiểm toán báo cáo tài chính

Kiểm toán báo cáo tài chính (financial statement audit) là quá trình đánh giá và kiểm tra tính xác thực và tin cậy của báo cáo tài chính của một tổ chức, doanh nghiệp nhất định. Mục tiêu chính của kiểm toán báo cáo tài chính là đảm bảo rằng thông tin tài chính được báo cáo là đúng, đáng tin cậy và tuân thủ các nguyên tắc kế toán quốc tế.

Kiểm toán nội bộ ngân hàng

Kiểm toán nội bộ ngân hàng là quá trình độc lập và khách quan được thực hiện bởi một bộ phận hoặc đội ngũ kiểm toán nội bộ trong ngân hàng nhằm đánh giá, kiểm tra tính chính xác và tuân thủ các quy định liên quan đến hoạt động của ngân hàng.

Kiểm toán nội bộ ngân hàng

Một số câu hỏi thường gặp

Kiểm toán có phải là kiểm tra kế toán không?

Có. Bởi kiểm toán là quá trình kiểm tra, đánh giá tính chính xác của thông tin kế toán và báo cáo tài chính của một tổ chức hoặc doanh nghiệp. Kiểm toán viên sẽ thực hiện các thủ tục kiểm toán để đảm bảo rằng các số liệu kế toán được ghi chép đúng, phù hợp với quy định và tiêu chuẩn kế toán.

Các chuẩn mực dành cho kiểm toán?

Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) được xây dựng dựa trên các chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS/IFRS). Theo đó, Bộ Tài chính đã ban hành 26 chuẩn mực theo nguyên tắc vận dụng có chọn lọc thông lệ Quốc tế. Bao gồm các chuẩn mực kiểm soát chất lượng, chuẩn mực kiểm toán 200 – Mục tiêu tổng thể của Kiểm toán viên và Doanh nghiệp kiểm toán, Chuẩn mực số 210 – Hợp đồng kiểm toán, Chuẩn mực số 220 – Kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính,...

Bộ Tài Chính đã ban hành 26 chuẩn mực dành cho kiểm toán viên

Các phương pháp kiểm toán hiện nay?

Thực tế, tùy thuộc vào quy mô, yêu cầu mà doanh nghiệp sẽ lựa chọn, áp dụng các phương pháp kiểm toán khác nhau. Cụ thể: phương pháp thử nghiệm chi tiết nghiệp vụ và số dư tài khoản, phương pháp phân tích đánh giá tổng quát,...

Mức lương trung bình của kiểm toán viên khoảng bao nhiêu?

Nghề kiểm toán viên đem đến cơ hội nghề nghiệp phát triển cao, tuy nhiên, tùy vào kinh nghiệm làm việc mà mức lương trung bình của kiểm toán viên cũng khác nhau. Ví dụ:

• Với một kiểm toán viên mới ra trường, chưa có kinh nghiệm: 5 - 7 triệu VNĐ

• Kiểm toán viên có 1 - 2 năm kinh nghiệm: 7 - 11 triệu VNĐ

• Kiểm toán viên 3 - 5 năm kinh nghiệm: 10 - 20 triệu VNĐ

• Kiểm toán viên 5 - 10 năm kinh nghiệm: 15 - 25 triệu VNĐ

Mức lương trung bình của ngành kiểm toán là 7 - 15 triệu VNĐ

Có những thủ tục kiểm toán nào phổ biến hiện nay?

Thủ tục kiểm toán là quá trình mà kiểm toán viên thực hiện để thu thập, đánh giá thông tin, kiểm tra tính chính xác và tin cậy của dữ liệu. Từ đó, đưa ra kết luận về tình trạng tài chính và quản trị của một tổ chức hoặc doanh nghiệp. Có 3 thủ tục kiểm toán phổ biến là thủ tục kiểm toán cơ bản, thủ tục đánh giá rủi ro và thủ tục kiểm tra hoạt động kiểm soát.

Quả thực, kiểm toán đem đến nhiều cơ hội nghề nghiệp, phát triển đối với các bạn trẻ. Hy vọng với những chia sẻ về kiểm toán là gì ở trên sẽ giúp bạn hiểu thêm về ngành nghề thú vị này nhé.