Chính sách tiền tệ nới lỏng là gì? Chính sách này ảnh hưởng tới hoạt động đầu tư như thế nào?

Chính sách tiền tệ nới lỏng là gì?

Để dễ hình dung, hãy nghĩ về nền kinh tế như hệ tuần hoàn máu trong cơ thể. Tiền chính là máu, và Ngân hàng Trung ương đóng vai trò như trái tim bơm máu đi khắp cơ thể. Khi nền kinh tế cần thêm năng lượng, Ngân hàng Trung ương sẽ "bơm" nhiều tiền hơn vào lưu thông.

Chính sách tiền tệ nới lỏng là tập hợp các biện pháp mà Ngân hàng Trung ương thực hiện để tăng cung tiền trong nền kinh tế, giảm chi phí vay vốn và khuyến khích hoạt động kinh tế phát triển.

Ngân hàng Trung ương áp dụng chính sách tiền tệ nới lỏng với ba mục tiêu chính:

• Kích thích tăng trưởng kinh tế: Khi chi phí vay giảm, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn để đầu tư mở rộng sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Giảm tỷ lệ thất nghiệp: Doanh nghiệp phát triển sẽ tạo ra nhiều việc làm mới, giúp giảm tỷ lệ người thất nghiệp trong xã hội.
• Chống giảm phát: Ngăn chặn tình trạng giá cả hàng hóa dịch vụ giảm liên tục, vốn có thể dẫn đến suy thoái kinh tế nghiêm trọng.

Lưu ý: Tại Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) là cơ quan chịu trách nhiệm hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ, bao gồm cả chính sách nới lỏng khi cần thiết.

Các công cụ chính của chính sách tiền tệ nới lỏng

Ngân hàng Trung ương không đơn thuần in tiền mà sử dụng các công cụ chuyên biệt để điều tiết lượng tiền trong nền kinh tế một cách có kiểm soát. Dưới đây là bốn công cụ chính:

Giảm lãi suất điều hành

Giảm lãi suất điều hành là một công cụ để thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng

Lãi suất điều hành (bao gồm lãi suất chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn) là mức lãi suất mà Ngân hàng Trung ương áp dụng khi cho các ngân hàng thương mại vay tiền.

Khi lãi suất này giảm, ngân hàng thương mại có thể tiếp cận nguồn vốn với chi phí thấp hơn. Điều này tạo hiệu ứng dây chuyền: ngân hàng thương mại giảm lãi suất cho vay đối với doanh nghiệp và người dân, đồng thời giảm lãi suất tiền gửi để cân đối chi phí.

Ví dụ thực tế: Trong quý I/2023, NHNN đã giảm lãi suất tái cấp vốn từ 5%/năm xuống 4,5%/năm. Kết quả là lãi suất cho vay bình quân của các ngân hàng thương mại giảm từ 9-10%/năm xuống còn 7-8%/năm, giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng chi phí lãi vay.

Giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là phần trăm tiền gửi mà các ngân hàng thương mại phải giữ lại tại Ngân hàng Trung ương, không được sử dụng để cho vay. Khi tỷ lệ này giảm, ngân hàng thương mại có nhiều tiền hơn để cho vay ra thị trường. Điều này tăng nguồn cung tín dụng và cải thiện thanh khoản tổng thể của hệ thống ngân hàng.

Ví dụ, nếu tỷ lệ dự trữ bắt buộc giảm từ 3% xuống 2%, với mỗi 100 tỷ đồng tiền gửi, ngân hàng có thêm 1 tỷ đồng để cho vay.

Nới lỏng định lượng (QE)

Nới lỏng định lượng (Quantitative Easing - QE) là biện pháp mà Ngân hàng Trung ương trực tiếp mua các loại chứng khoán như trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp hoặc các tài sản tài chính khác từ thị trường.

Hành động này bơm trực tiếp một lượng lớn tiền mặt vào hệ thống tài chính. Kết quả là thanh khoản tăng mạnh, lãi suất dài hạn giảm và các tổ chức tài chính có nhiều vốn hơn để đầu tư vào nền kinh tế.

Các biện pháp hỗ trợ bổ sung

Ngoài ba công cụ chính, Ngân hàng Trung ương còn có thể:

• Hướng dẫn tín dụng ưu đãi: Định hướng ngân hàng thương mại ưu tiên cho vay vào các lĩnh vực trọng điểm (nông nghiệp, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp nhỏ và vừa) với lãi suất thấp hơn mức thị trường.
• Cung cấp gói hỗ trợ thanh khoản khẩn cấp: Trong các tình huống khủng hoảng, bơm tiền nhanh chóng để duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính.

Chính sách tiền tệ nới lỏng được áp dụng khi nào?

Chính sách tiền tệ nới lỏng được áp dụng khi nào?

Chính sách tiền tệ nới lỏng không phải lúc nào cũng được sử dụng. Đây là "liều thuốc" được kê đơn trong những giai đoạn nền kinh tế gặp khó khăn cụ thể.

• Nền kinh tế suy thoái hoặc tăng trưởng chậm: Khi tổng cầu sụt giảm, sản xuất đình trệ và GDP tăng trưởng âm hoặc rất thấp, chính sách nới lỏng giúp kích thích chi tiêu và đầu tư để đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo tăng trưởng.
• Tỷ lệ thất nghiệp cao: Để giảm thất nghiệp, cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và mở rộng hoạt động. Chi phí vay thấp giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn, từ đó tạo ra nhiều việc làm mới.
• Giảm phát hoặc nguy cơ giảm phát: Giảm phát (giá cả giảm liên tục) nghe có vẻ tốt, nhưng thực tế lại rất nguy hiểm. Khi người dân kỳ vọng giá sẽ còn giảm nữa, họ trì hoãn chi tiêu, khiến nhu cầu giảm sâu hơn và tạo ra vòng xoáy suy thoái. Chính sách nới lỏng giúp đẩy lạm phát lên mức mục tiêu (thường 2-3%/năm).
• Khủng hoảng tài chính: Trong các cuộc khủng hoảng như năm 2008 hay đại dịch COVID-19, chính sách này giúp ổn định thị trường, khôi phục niềm tin và ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống tài chính.

Số liệu tham khảo: Theo Tổng cục Thống kê, tăng trưởng GDP của Việt Nam năm 2020 chỉ đạt 2,91% do tác động của COVID-19. Nhờ chính sách tiền tệ nới lỏng, GDP năm 2021 đã phục hồi lên 2,58% và năm 2022 đạt 8,02%.

Tác động của chính sách tiền tệ nới lỏng đến nền kinh tế

Chính sách tiền tệ nới lỏng tạo ra những thay đổi sâu rộng trong nền kinh tế, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau.

Tác động tích cực

• Tăng trưởng kinh tế được cải thiện: Lãi suất thấp khuyến khích doanh nghiệp vay vốn đầu tư, mở rộng sản xuất. Người dân cũng dễ dàng vay tiêu dùng hơn, thúc đẩy tổng cầu. Theo số liệu từ NHNN, tăng trưởng tín dụng năm 2023 đạt 14,55%, góp phần đưa GDP tăng 5,05%.
• Thị trường việc làm được cải thiện: Khi doanh nghiệp mở rộng hoạt động, nhu cầu tuyển dụng tăng cao. Điều này giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp và cải thiện thu nhập cho người lao động.
• Thị trường tín dụng trở nên sôi động: Vay vốn trở nên dễ dàng và rẻ hơn, giúp cả doanh nghiệp và cá nhân có thể thực hiện các kế hoạch đầu tư, kinh doanh hoặc tiêu dùng lớn.

Tác động tiêu cực cần lưu ý

• Nguy cơ lạm phát tăng cao: Khi quá nhiều tiền được bơm vào lưu thông, sức mua tăng nhanh có thể đẩy giá cả hàng hóa dịch vụ tăng cao. Nếu lạm phát vượt kiểm soát, đồng tiền sẽ mất giá và người dân phải gánh chịu chi phí sinh hoạt tăng.
• Bong bóng tài sản: Dòng tiền dồi dào có thể đổ mạnh vào thị trường chứng khoán và bất động sản, đẩy giá lên cao bất thường, tạo ra bong bóng. Khi bong bóng vỡ, hậu quả có thể rất nghiêm trọng.
• Đồng nội tệ có thể giảm giá: Cung tiền tăng có thể khiến đồng nội tệ giảm giá so với các ngoại tệ mạnh, ảnh hưởng đến nhập khẩu và nợ ngoại tệ.

Tác động của chính sách tiền tệ nới lỏng đến nhà đầu tư cá nhân

Tác động của chính sách tiền tệ nới lỏng tới nhà đầu tư cá nhân

Đây là phần quan trọng nhất mà Tikop muốn chia sẻ với bạn – những tác động trực tiếp đến tài chính cá nhân và cơ hội đầu tư bạn có thể nắm bắt.

Lãi suất tiền gửi ngân hàng giảm

Khi chính sách tiền tệ nới lỏng được triển khai, lãi suất điều hành giảm kéo theo lãi suất tiền gửi ngân hàng giảm theo. Hiện tại (quý I/2024), lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 12 tháng dao động 4,5-5,5%/năm, thấp hơn đáng kể so với mức 7-8%/năm của năm 2022.
Điều này có nghĩa gì? Nếu lạm phát ở mức 3-4%/năm, lãi suất thực tế (lãi suất danh nghĩa trừ lạm phát) chỉ còn 1-2%/năm, thậm chí có thể âm. Tiền gửi ngân hàng không còn là kênh bảo toàn và tăng trưởng tài sản hiệu quả.

Cơ hội từ các sản phẩm đầu tư linh hoạt

Trong bối cảnh lãi suất tiết kiệm thấp, các sản phẩm đầu tư như chứng chỉ quỹ mở, quỹ trái phiếu hoặc các gói tích lũy ngắn hạn trở nên hấp dẫn hơn. Các sản phẩm này thường mang lại lợi nhuận cao hơn lãi suất tiết kiệm, đồng thời vẫn đảm bảo tính thanh khoản và độ an toàn hợp lý.

Thay vì để tiền nằm yên trong tài khoản tiết kiệm với lãi suất thấp, bạn có thể xem xét phân bổ một phần vào các kênh đầu tư phù hợp để tối ưu hóa lợi nhuận.

Thị trường chứng khoán hưởng lợi

Lịch sử cho thấy thị trường chứng khoán thường tăng điểm mạnh khi chính sách tiền tệ nới lỏng được áp dụng. Có ba lý do chính:

• Dòng tiền dịch chuyển: Khi lãi suất tiết kiệm thấp, nhà đầu tư tìm kiếm các kênh sinh lời cao hơn, và chứng khoán là lựa chọn phổ biến.
• Chi phí vay margin giảm: Nhà đầu tư có thể vay ký quỹ với lãi suất thấp hơn để tăng đòn bẩy đầu tư.
• Doanh nghiệp hưởng lợi: Chi phí vốn thấp giúp doanh nghiệp cải thiện lợi nhuận, từ đó hỗ trợ giá cổ phiếu tăng.

Ví dụ, sau khi NHNN giảm lãi suất trong năm 2023, VN-Index đã tăng từ mức 1.000 điểm lên gần 1.200 điểm vào cuối năm, tăng khoảng 20%.

Thị trường bất động sản có thể phục hồi

Lãi suất vay mua nhà giảm giúp nhiều người có khả năng tiếp cận các khoản vay dễ dàng hơn. Điều này kích thích nhu cầu mua bán và có thể đẩy giá bất động sản tăng trở lại. Tuy nhiên, bạn cần thận trọng vì thị trường bất động sản cũng dễ hình thành bong bóng trong giai đoạn này. Chỉ nên đầu tư khi có nhu cầu thực và nghiên cứu kỹ về vị trí, pháp lý.

Vàng – kênh trú ẩn an toàn

Khi lạm phát có nguy cơ tăng cao hoặc lãi suất thực trở nên âm, vàng thường được xem là kênh bảo toàn giá trị tài sản. Giá vàng có xu hướng tăng trong các giai đoạn chính sách tiền tệ nới lỏng kéo dài.

Ưu và nhược điểm của chính sách tiền tệ nới lỏng

Ưu và nhược điểm của chính sách tiền tệ nới lỏng

Như mọi chính sách kinh tế, chính sách tiền tệ nới lỏng có cả mặt tích cực và tiêu cực. Hiểu rõ điều này giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn.

Ưu điểm:

• Kích thích tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong ngắn hạn
• Giảm tỷ lệ thất nghiệp, cải thiện đời sống người dân
• Giúp nền kinh tế thoát khỏi suy thoái hoặc giảm phát
• Hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua khó khăn tài chính
• Chi phí vay giảm, khuyến khích đầu tư và tiêu dùng

Nhược điểm:

• Nguy cơ lạm phát cao, làm giảm sức mua của đồng tiền
• Tích lũy nợ công nếu chính phủ cũng tăng chi tiêu đồng thời
• "Bẫy thanh khoản": Khi lãi suất quá thấp, bơm tiền thêm không còn hiệu quả
• Người gửi tiết kiệm bị ảnh hưởng do lãi suất thấp
• Có thể tạo bong bóng tài sản trên thị trường chứng khoán và bất động sản

Ví dụ thực tế về chính sách tiền tệ nới lỏng trên thế giới và Việt Nam

Để hiểu rõ hơn về tác động của chính sách này, hãy cùng xem xét một số ví dụ cụ thể.

Trên thế giới

Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã hạ lãi suất xuống gần 0% và triển khai chương trình mua tài sản (QE) trị giá hàng nghìn tỷ USD. Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) cũng thực hiện các biện pháp tương tự. Kết quả là nền kinh tế toàn cầu dần phục hồi, thị trường chứng khoán Mỹ tăng trưởng mạnh mẽ trong suốt thập kỷ tiếp theo.

Giai đoạn đại dịch COVID-19 (2020-2021)

Các ngân hàng trung ương trên thế giới lại một lần nữa tung ra các gói QE khổng lồ. Fed đã bơm hơn 4.000 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ. Điều này giúp ngăn chặn suy thoái sâu, nhưng cũng để lại hậu quả là lạm phát tăng cao trong năm 2022-2023.

Chính sách của Nhật Bản

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã duy trì lãi suất âm và QE trong nhiều thập kỷ để chống giảm phát kéo dài. Đây là một trong những ví dụ điển hình về việc áp dụng chính sách tiền tệ nới lỏng trong thời gian dài.

Tại Việt Nam

Để hỗ trợ nền kinh tế chịu ảnh hưởng từ COVID-19, NHNN đã thực hiện nhiều đợt giảm lãi suất điều hành. Lãi suất tái cấp vốn giảm từ 6%/năm xuống 4%/năm. NHNN cũng giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc và bơm thanh khoản mạnh mẽ vào hệ thống ngân hàng.

Kết quả là tăng trưởng tín dụng được duy trì ở mức 12-14%/năm, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn. GDP Việt Nam năm 2022 tăng trưởng 8,02%, cao nhất trong nhiều năm. Tuy nhiên, chính sách này cũng đặt ra thách thức về kiểm soát lạm phát. Lạm phát năm 2022 đạt 3,15%, cao hơn mục tiêu 4% mà Quốc hội đề ra, đòi hỏi NHNN phải cân bằng giữa hỗ trợ tăng trưởng và kiểm soát lạm phát.

Kết luận

Mong rằng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ Chính sách tiền tệ nới lỏng là gì cũng như ảnh hưởng của nó tới hoạt động đầu tư nói chung. Chính sách tiền tệ nới lỏng là công cụ quan trọng giúp nền kinh tế vượt qua khó khăn và duy trì tăng trưởng. Tuy nhiên, nó cũng mang đến những thách thức như lạm phát và bong bóng tài sản.