Bảo hiểm xã hội là gì? Những quy định và chế độ của bảo hiểm xã hội tại Việt Nam

Định nghĩa về bảo hiểm xã hội

Hiện nay, các nội dung quy định liên quan đến các chế độ hay định nghĩa của bảo hiểm xã hội (BHXH) sẽ được quy định tại Luật BHXH ban hành vào năm 2014 và các văn bản hướng dẫn đi kèm. Tại khoản 1 Điều 3 của Luật BHXH ban hành năm 2014, bảo hiểm xã hội sẽ được định nghĩa cụ thể như sau:

“Bảo hiểm xã hội là một sự bảo đảm thay thế hoặc có thể bù đắp một phần thu nhập nào đó của người lao động khi họ bị giảm sút hoặc mất đi nguồn thu nhập ổn định do ốm đau, thai sản, hoặc xảy ra vấn đề về tai nạn lao động, hay bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc có thể là tử vong, dựa trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.”

Các chế độ về bảo hiểm xã hội sẽ được Nhà nước hay các tổ chức có thẩm quyền đảm bảo thực hiện theo đúng theo các quy định của hệ thống pháp luật về BHXH nhằm đảm đảm tuyệt đối đời sống cho những người tham gia.

Hiện nay trên thực tế có 2 hình thức để người dân có thể tiến hành đăng ký tham gia, tùy theo nhóm đối tượng thuộc diện bắt buộc tham gia và đối tượng tham gia tự nguyện. Với mỗi hình thức, những người tham gia sẽ được hưởng toàn bộ các quyền lợi và chế độ khác nhau dựa trên mức tham gia.

Các loại hình của bảo hiểm xã hội

Căn cứ theo Điều 3 Luật Bảo hiểm y tế ban hành năm 2014, bảo hiểm xã hội bao gồm 02 loại: Bảo hiểm xã hội bắt buộc và Bảo hiểm xã hội tự nguyện. Trong đó từng loại hình bảo hiểm sẽ được hiểu cụ thể như sau:

• Bảo hiểm xã hội bắt buộc là một loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước hoặc tổ chức mà người lao động, hay người sử dụng lao động đang phải tham gia.

• Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước hoặc tổ chức mà người tham gia được quyền lựa chọn mức đóng hàng tháng, phương thức đóng này sẽ phù hợp với thu nhập của người tham gia và Nhà nước luôn có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để những người tham gia sẽ được hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

Đúng như tên gọi của từng loại hình bảo hiểm xã hội, nếu người tham gia thuộc các đối tượng mà luật đã quy định, thì người lao động và người sử dụng sẽ phải tham gia BHXH hệ bắt buộc. Còn đối với BHXH hệ tự nguyện, thì người lao động có thể lựa chọn tham gia hoặc không tham gia tùy theo nhu cầu.

Thông tin về chế độ và quyền lợi của bảo hiểm xã hội

Trong phần dưới đây Tikop sẽ gửi tới các bạn về chi tiết thông tin chế độ tham gia cũng như các quyền lợi của người đóng bảo hiểm xã hội. Cụ thể như sau:

3.1 Các chế độ của bảo hiểm xã hội

Dựa theo Điều 4 của Bộ Luật Bảo hiểm xã hội ban hành năm 2014 thì chế độ bảo hiểm xã hội sẽ bao gồm:

• Bảo hiểm xã hội theo hệ bắt buộc sẽ bao gồm các chế độ sau đây: Chi trả khi ốm đau, chi trả bảo hiểm thai sản, chi trả cho các tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, chi trả lương hưu trí, tử tuất.

Người lao động khi tham gia bảo hiểm xã hội theo hệ bắt buộc được giải quyết các chế độ khi gặp các trường hợp: ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, hoặc cũng có thể là tai nạn lao động, gặp các bệnh nghề nghiệp khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện tương ứng dựa theo quy định của pháp luật.

• Bảo hiểm xã hội theo hệ tự nguyện sẽ đáp ứng các chế độ bao gồm: Hưu trí, tử tuất.

3.2 Quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội Việt Nam

Khi tham gia đóng bảo hiểm xã hội đầy đủ, người lao động sẽ được hưởng toàn bộ các quyền lợi như sau:

• Được quyền tham gia và hưởng toàn bộ các chế độ dựa theo Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định.

• Được cấp và có quyền quản lý sổ bảo hiểm xã hội và nhận lại sổ khi không còn tiếp tục làm việc.

• Có thể được nhận lương hưu và các khoản trợ cấp đầy đủ, kịp thời theo các hình thức như sau: nhận trực tiếp tại các cơ quan bảo hiểm xã hội hoặc các tổ chức dịch vụ đã được ủy quyền, hoặc cũng có thể được nhận thông qua tài khoản tiền gửi cá nhân của người lao động mở tại ngân hàng nào đó, hay có thể nhận thông qua công ty, hoặc tổ chức nơi người lao động đã làm việc hay thông qua người sử dụng lao động.

• Được hưởng đầy đủ quyền lợi về bảo hiểm y tế trong các trường hợp như sau: đang ở chế độ hưởng lương hưu, đã nghỉ việc nhưng vẫn được hưởng trợ cấp thai sản, trong trường hợp nhận con nuôi, trường hợp bị tai nạn lao động, hoặc bị bệnh nghề nghiệp hay trợ cấp ốm đau.

• Chủ động đi thăm khám để giám định mức độ suy giảm khả năng lao động và để nhận được thanh toán chi phí giám định y khoa trong trường hợp đạt đủ điều kiện để hưởng trợ cấp từ bảo hiểm xã hội.

• Ủy quyền trong quá trình nhận lương hưu, hoặc nhận các trợ cấp từ bảo hiểm xã hội cho người khác.

• Được cung cấp toàn bộ các thông tin về việc đóng bảo hiểm xã hội định kỳ; đồng thời có quyền yêu cầu người sử dụng lao động cung cấp đầy đủ thông tin về việc đóng và quyền được hưởng tất cả các chế độ của bảo hiểm xã hội.

• Người tham gia bảo hiểm xã hội sẽ được khiếu nại, cũng như tố cáo và khởi kiện tổ chức bảo hiểm xã hội dựa theo quy định pháp luật.

Các mức đóng bảo hiểm xã hội hiện nay

Dựa theo các quy định hiện hành, tùy thuộc vào loại hình Bảo hiểm xã hội của người lao động đã tham gia mà sẽ áp dụng theo tỷ lệ đóng khác nhau. Cụ thể như sau:

4.1 Hình thức tham gia tự nguyện

Người lao động khi tham gia đóng bảo hiểm xã hội theo hình thức tự nguyện sẽ được tự chọn việc đóng bảo hiểm dựa theo mức thu nhập làm căn cứ. Mỗi tháng, người lao động sẽ phải hoàn thành việc đóng bảo hiểm theo mức chi phí được tính như sau:

Mức đóng BHXH tự nguyện/tháng = 22% x Mức thu nhập chọn đóng BHXH - Số tiền Nhà nước hỗ trợ đóng BHXH (**)

(**) Bắt đầu từ ngày 01/01/2018, người tham gia đóng BHXH theo hình thức tự nguyện sẽ được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng dựa theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hằng tháng như sau:

4.2 Hình thức tham gia bắt buộc

Tất cả toàn bộ những người lao động và những người sử dụng lao động sẽ cùng phải đóng Bảo hiểm xã hội dựa theo các tỷ lệ nhất định được tính toán trên cơ sở tiền lương làm căn cứ đóng Bảo hiểm xã hội của người lao động như sau:

Đối với người lao động Việt Nam:

Đối với người lao động nước ngoài:

(*) Trong trường hợp nếu doanh nghiệp đề nghị được đóng vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp với mức đóng thấp hơn so với thông thường và được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tiến hành chấp thuận thì chỉ cần đóng 0,3%.

Tiền lương để đóng bảo hiểm xã hội bao gồm những khoản nào?

5.1 Bảo hiểm bắt buộc

Tiền lương trong tháng sẽ bao gồm cả khoản để đóng bảo hiểm xã hội của người lao động theo các chế độ tiền lương do Nhà nước ban hành và quy định sẽ bao gồm:

• Tiền lương dựa theo ngạch, theo bậc, theo cấp bậc quân hàm.

• Các khoản tiền được cho là phụ cấp chức vụ, hay các khoản phụ cấp thâm niên vượt khung, hoặc các khoản phụ cấp về thâm niên nghề (nếu có).

Tiền lương hàng tháng dùng để đóng bảo hiểm xã hội của người lao động sẽ được tính theo chế độ tiền lương do tổ chức hoặc người sử dụng lao động đưa ra sẽ bao gồm:

• Mức lương chi trả.

• Phụ cấp lương hiện tại.

• Các khoản chi phí bổ sung khác dựa theo quy định.

Trong đó, mức tiền lương được cho là tối đa để đóng Bảo hiểm xã hội = 20 x Mức lương cơ sở = 29,8 triệu đồng. Tất cả các mức đóng này sẽ đều dựa theo căn cứ của Điều 89 thuộc vào Bộ luật Bảo hiểm xã hội đã được ban hành vào năm 2014.

5.2 Bảo hiểm tự nguyện

Người lao động sẽ được quyền tự chọn mức thu nhập dùng để đóng Bảo hiểm xã hội nhưng sẽ có mức giới hạn mức từ thấp nhất đến cao nhất, cụ thể như sau:

• Mức thu nhập thấp nhất = Mức thu nhập chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn = 700.000 đồng.

• Mức thu nhập cao nhất = 20 x Mức lương cơ sở = 29,8 triệu đồng.

Tất cả đều được dựa vào, cũng như căn cứ theo Điều 87 thuộc Bộ Luật Bảo hiểm xã hội ban hành năm 2014.

Các hình thức đóng bảo hiểm xã hội hiện nay

Hiện nay có 2 hình thức đóng bảo hiểm xã hội được nhiều người biết đến và lựa chọn để đóng thông qua lương. Cụ thể như sau:

6.1 Bảo hiểm bắt buộc

Việc đóng Bảo hiểm xã hội của người lao động sẽ được thực hiện thông qua tổ chức hoặc người sử dụng lao động. Dựa theo Điều 86 của bộ Luật Bảo hiểm xã hội ban hành vào năm 2014, người sử dụng có thể lựa chọn đóng bảo hiểm theo các hình thức như sau:

• Đóng liên tục hàng tháng.

• Trả lương dựa theo sản phẩm hoặc điều khoản: Đóng hàng tháng, hoặc định kỳ 03 tháng/lần, hay 06 tháng/lần.

6.2 Bảo hiểm tự nguyện

Người lao động sẽ được quyền tự chọn một trong các phương thức đóng bảo hiểm sau tại khoản 1 Điều 9 thuộc Nghị định 134/2015/NĐ-CP:

• Đóng liên tục hàng tháng.

• Đóng định kỳ theo quý 03 tháng một lần.

• Đóng định kỳ nửa năm 06 tháng một lần.

• Đóng một lần 12 tháng.

• Đóng một lần cho nhiều năm liên tục nhưng không được quá 5 năm một lần

• Đóng một lần cho nhiều năm còn thiếu đối với những đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội đã đã đủ điều kiện về tuổi để có thể hưởng lương hưu theo quy định nhưng thời gian đóng bảo hiểm xã hội lại bị thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì sẽ được đóng liền một lần để cho đủ 20 năm và có thể hưởng lương hưu.

Hồ sơ đăng ký để tham gia bảo hiểm xã hội lần đầu

Hồ sơ để có thể đăng ký và tham gia đóng bảo hiểm xã hội lần đầu sẽ bao gồm:

• Tờ khai để tham gia bảo hiểm xã hội của tổ chức hoặc người sử dụng lao động đính kèm theo danh sách người lao động sẽ tham gia bảo hiểm xã hội.

• Tờ khai để tham gia bảo hiểm xã hội của cá nhân người lao động.

Các bạn có thể tìm thấy và tải trực tiếp tờ khai tham gia bảo hiểm lao động tại Khoản 1 Điều 97 Bộ Luật Bảo hiểm xã hội ban hành năm 2014.

Kết luận

Như vậy, trong bài viết trên đây về bảo hiểm xã hội Tikop đã gửi đến các bạn đọc những thông tin tổng quan và chi tiết nhất về bảo hiểm xã hội, cũng như các chế độ của Bảo hiểm xã hội tại việt Nam. Mong rằng với những thông tin đã chia sẻ trên đã có thể mang lại cho bạn đọc những kiến thức thật hữu ích nhất